A guruh talabasi ibrohimova Odinaxon Akmalxon qizining kimyo o’qitish metodikasi fanidan

Formulasi	Temperaturasi, °C
Zichligi
	Suyuqlanishi	Qaynashi
Etin	H−C≡C-H	-82	-81	0,6560 (-81°C da)
Propin	H−C≡C−CH3	-105	-23	0,6700 (-23°C da)
1-butin	H−C≡C−CH2−CH3	-137	9	0,6780 (0°C da)
2-butin	CH3−C≡C−CH3	-33	27	0,6880 (25°C da)
1-pentin	CH≡C−CH2−CH2−CH3	-98	40	0,695
2-pentin	CH3−C≡C−CH2− CH3	-101	55	0,714

Kimyoviy xossalari. Alkinlarning asosiy kimyoviy xossalaridan biri ular π-bolarini oson uzilishi hisobiga birikish reaksiyasiga kirishidir.
Oddiy σ-boning −C−C−energiyasi 81 kkal/molga teng, uchbo −C≡C niki esa 199 kkal/molga teng, u holda π-bo 199-81 ═59 kkal/mol enrgiyaga ega bўladi.
2
Asetilen molekulasidagi C―H gruppada juft elektronlar uglerod atomiga kўproq siljigani uchun undan vodorod atomi oson ajraladi. Bu esa molekulaga kislota xususiyatini beradi, natijada vodorod atomlari metallarga ўrnini bradi.


Vodorod va galoidlarning birikishi. Bu reaksiya ikki bosqichda ketadi, avval bir molekula birikib alkenlar, sўngra ikkinchi molekula birikib alkanlar hosil qiladi.
+H2 +H2

H―C ≡ C — H CH2= CH3—CH3

Ni
Etin Eten Etan

Br Br
+Br2 +Br2 │ │

H—C≡C― H H―C=C—H H—C—C—H
│ │

Br Br Br Br

1,2-dibrometen 1,1,2,2-tetrabrometan


Vodorod galogenidlarning birikishi.Bu reaksiya V.V Markovnikov qoidasiga asosan boradi:
Cl
│

CH3—C≡CH― H Cl CH3=CH2+HCl→CH3—C—CH3

│
Cl Cl

2-xlorpopen 2,2-dixlorpopan

Suvning birikishi.1881-yilda rus olimi M.G Kucherov asetilenga, HgSO4+H2SO4 aralashmasi ishtirokida, suvning oson birikishi tufayli sirka aldegid hosil bўlishini kash etdi.
O
H―C≡C―H+HOH→H― C = C―H→CH3—C

│ │ H
H OH

Polimerlanish reaksiyasi. Ikki molekula asetilen NH4Cl va CuCl2 ishtirokida dimerlanib vinilasetilen hosil qiladi.
H—C≡C―H+H―C≡C―H→CH2=CH≡CH
N.D. Zelinskiy bilan B.A Kazanskiy yuqori temperature va aktivlangan kўmir ishtirokida uch molekula asetilendan benzol hosil qilgan.
3C2H2→C6H6


O’rin olish reaksiyasi. Molekuladagi uchbo yonidagi vodorod atomlari metallar bilan oson ўrin almashib, metal asetilenidlarni hosil qiladi.
H—C≡C—H+2Na→Na—C≡C—Na+H2
H—C≡C—H+Ag2O→Ag—C≡C—Ag+H2O
Hosil bўlgan asetilenidlarga kislotalar ta’sir ettirilsa, qaytadan alkinlar hosil bўladi.
Ag—C≡C—Ag+2HCl→H—C≡C—H+2AgCl
Kumush va mis asetilenidlari quruq holatda portlovchi moddalardir. Shuning uchun ular nam holatda saqlanadi.