A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

3.4. Rasm. Ortiqcha havo koeffisienti α=1,05 ga teng bo‘lganda 
birlamchi havoni isitish haroratining gazni tejashga bog‘liqlik grafigi 
3.4-rasmdan ma‘lumki, havo haroratini oshirish bilan energiyani
tejash ham oshadi. Turli xildagi yoqilg‗ilar uchun havoni isitish
haroratining qiymati har xil bo‗ladi. Shuningdek, gaz uchun bu harorat
250-400
0
C ga teng. Turli xil haroratdagi dastlabki havo isitishning ortiqcha
havo koeffisienti yonuvchi gaz haroratiga bog‗liqlik grafigi 3.5-rasmda
ko‗rsatilgan.

---

---

132
Tabiiy gaz uchun ortiqcha havo koeffisientining optimal qiymati

1,05-1,10 ga teng. Bunda energiya tejamkorlik samaradorligi maksimal
bo‗ladi. Mazut va har xil ko‗mirlar uchun birlamchi havoni isitish
haroratining enegiyani tejashga bog‗liqligi gaz uchun ko‗rsatilgan 3.4-
rasmdagi singari bo‗ladi. Havoni isitish harorati mazut va har xil ko‗mirlar
uchun 150
0
C dan 380-400
0
C gacha oraliqda bo‗ladi. Havo isitilishini
oshirganda, uning yonish issiqligi kamayishi bilan yoqilg‗i tejaladi.
3.5. Rasm. Turli xil haroratdagi dastlabki havo isitishning ortiqcha 
havo koeffisientining yonuvchi gaz haroratiga
bog‘liqlik grafigi. 
Qizdirish pechlarining energetik samaradorligini oshirish. 
Qizdirish pechlari sanoatda qizdirish, toblash, tayyor mahsulotlarni
o‗tga toblab qizdirish uchun ishlatiladi. Qizdirish pechlaridagi asosiy
issiqlik manbasi tabiiy gaz hisoblanadi.
Pech uchun dastlabki aralashtirilgan yonish komponentlari va
indeksion gorelkalar ishlatiladi. Ko‗p pechlar qizdirish kamerasi katta
maydon yuziga ega va uzoq vaqt mobaynida uzluksiz ishlaydi. Amaldagi
qizdiruvchi pechlarning foydali ish koeffisienti mashinasozlik zavodlarida
kichik bo‗lib, 3-12 % ga teng.
Qizdirish pechlarining F.I.K. quyidagi formula orqali aniqlanadi:
1
2
3
4
5
1
п
p
H
q
q
q
q
q
bQ





 
,
(3.2)

---

---

133
bu yerda,

1
2
3
,
,
q q q
- chiquvchi gazning issiqlik isrofi,
4
q
- ekzotyermik
issiqlik,
5
q
- boshqa isroflar, b – siqilgan gazning miqdori,
p
H
Q
- gazning
issiqlik chiqarish xususiyati.
3.2-formuladan ma‘lumki, pechning energetik samaradorligini
oshirishning asosiy yo‗nalishlari quyidagilardan iborat:
-
chiquvchi gazning issiqlik isrofini kamaytirish tadbiri;
-
pech eshigi va devori orqali chiqayotgan issiqlik isrofini kamaytirish
tadbiri;
-
kimyoviy yonmagan yoqilg‗ini yo‗qotish;
-
yoqish va isitishda issiqlik isrofini yo‗qotish.
Chiquvchi gazlar issiqligini ishlatish rekuperatorlar yordamida amalga
oshiriladi. Odatda birlamchi havo yonish uchun qizdiriladi. Pech devorlari
orqali chiquvchi issiqlik isrofini kamaytirish issiqlik izolyatsiyasini
oshirish yo‗li bilan erishiladi.
3.6-rasmda pech devori orqali solishtirma issiqlik isrofi pech
devorining qalinligiga bog‗liqlik grafigi ko‗rsatilgan.
Grafikdan ko‗rinib turibdiki, pech kamerasining ichki harorati
1300
0
C bo‗lganda, solishtirma issiqlik isrofini 1410 Vt/m
2
dan 720 Vt/m
2
gacha kamaytirishga, pech devorining qalinligini 150 mm dan 300 mm
gacha oshirish kerak bo‗ladi.