A kustika — eng past chastotali tebranishlardan boshlab o ‘ta yuqori (1 12- 0 23 Gs) chastotali elastik tebranishlar va t o ‘lqinlarni

tovush generatori
yordam ida 1 kG s chasto tali tovush h osil q ilinadi.
Bunda hosil b o ig a n eshituv sezgisi tekshiriladigan tovush qa ttiq lig i h osil
qilgan eshituv sezgisiga m os b o ‘lguncha tovush in tensiv ligi o 'zg artirib
boriladi. A sb ob yo rdam id a d etsibellarda o ‘lchangan 1 kG s chastotali
tovushning intensivligi shu tovushning fonlarda ifodalangan qattiqligiga teng
bo‘ladi.
Turli xil chastotalarda tovush intensivligi va qattiqligi orasidagi moslikni
topish uchun qattiqlik qiymati teng bo‘lgan egri chiziqlardan foydalaniladi (8.4-
rasm). Bu egri chiziqlar yuqorida bayon qilingan usul asosida eshituv qobiliyati
normal bo ig an odam lardan olingan o‘rtacha m a’lumotlar asoida qurilgan.
Pastki egri chiziq eng kuchsiz eshitilayotgan tovushlar intensivligi eshituv-
chanlik bo ‘sag‘asiga mos keladi. Bunda ham ma chastotalar uchun £ = 0 ,1 kGs
chastotali tovush intensivligi / 0
= \p V t\m 2
Keltirilgan egri chiziqlardan ko‘rinib
turibdiki, odamning o‘rtacha qulog‘i norm al holda 2500-3000 Gs chastotalarda
yetarlicha sezgirlikka ega bo‘lar ekan. H ar bir oraliq egri chiziqlari bir xil tovush

---

qattiqligiga, lekin turli chastotalarda turli xil intensivliklarga ega boiadi. Qattiqliklari
bir xil boig an alohid a egri chiziqlardan tovush chastotalarinin g m uayyan bir
qiymatida xuddi shunday qattiqlik hosil qiluvchi tovush intensivligini aniqlash
m umkin. Bir xil tovush qattiqligini ifodalovchi egri chiziqlar to ‘plam idan
foydalanib, turli xil chastotalardagi tovush qattiqligiga mos keluvchi m a’lum
intensivlikdagi tovushni topish mumkin.
Masalan: chastotasi 100 Gs b oigan tovush intensivligi 60 dB ga teng. Bu
tovushning qattiqligi nimaga teng? Buning uchun 8.2- rasm dan koordinatla ri
100 Gs va 60 dB ga teng b oigan nuqtani topam iz. Bu nuqta egri chiziqning
qattiqlik darajasi 30 fonga teng boigan nuqtasida yotadi. Demak, tovush qattiqligi
30 fon ekan.
Turlicha xarakterli tovushlar to‘g‘risida m a’lum bir fikrga ega boiish uchun
ularning fizik xarakteristikalarini keltiramiz (10-jadval).