A kustika — eng past chastotali tebranishlardan boshlab o ‘ta yuqori (1 12- 0 23 Gs) chastotali elastik tebranishlar va t o ‘lqinlarni

P = 4c|P] / ( c 2p i) 
(8.8)
chunki q p | / c 2p2 «: 1 . Ayrim m oddalarning 20°Cdagi to'lqin qarshiliklarini
keltirm iz(l 1-jadval).
II- jadval
в
, kg-m' 2-c 1
в
, kg-m -c
Temir
4 000 000
Rezina
60 000
Beton
4 800 000
Havo
400
Suv
1 4 40 000
Moy
1 350 00
T ovush to'lqinining havodan betonga va suvga o'tuvchanlik koeffitsiyentini
aniqlash uchun (8.8)dan foydalanamiz:
P :
4-4 0 0
4•800000
4 -4 00
~ 1440000
100% = 0,037%
100% = 0, 12%

---

Bu m a’lumotlar bizda tovush to ‘lqinlari energiyasining ju da oz qismigina
havodan betonga va suvga o‘tar ekan, degan tasaw u r hosil qiladi.
H ar qanday berk xonada uning devori, shipi, jihozlari va hokazodan qaytgan
tovush boshqa devorlar, pollarga va hokazoga tushadi, yana qaytadi va yutiladi
hamda asta-sekin so‘nadi. Shu sababli tovush manbai o‘z ta ’sirini to‘xtatgandan
so‘ng ham xonada tovush to‘lqinlari hosil bo‘lishi uzoq vaqt davom etib, shovqin
hosil qiladi. Bu ayniqsa, katta, keng binolarda juda sezilarli bo‘ladi. Berk xonalarda
m anba to ‘xtatilgandan so‘ng tovush to ‘lqinlarining sekin-asta so‘nib borish
jarayoni reverberatsiya deyiladi.
R ev erberatsiy a, bir to m o n d a n , foyd alidir, ch u n ki q ay tg an t o ‘lqin
energiyasi hisobiga qabul qilinay otgan tovush ku ch ay adi, lekin ikkinchi
to m o nd an haddan tashq ari reverberatsiya uzoq davom etsa, n utqnin g,
musiqaning eshitilishini ancha yomonlashtiradi, chunki tekstning har bir yangi
qism i oldingisi bilan ustm a-ust tushadi. Shu sababli o d atd a b iro r optim al
reverberatsiya vaqti ko‘rsatiladiki, bu dasrxonalar, teatr va konsert zallarini
va hokazolarni qurishda hisobga olinadi. Masalan, M oskvadagi Kolonna zali
t o ‘la b o ‘lg an d a rev erb eratsiy a vaqti 1,70 s, shu zal b o ‘sh b o ‘lganda
reverberatsiya vaqti 4,55 s, Bolshoy teatr to ‘la boMganda reverberatsiya vaqti
1,55 s, b o 'sh holda esa 2,05 s.
8.5-§. ESHITUV SISTEMASI FIZIKASI
Eshituv sistemasi tovush to ‘lqinlarini qabul qiluvchi priyomnikni bevosita
bosh miya bilan bog‘laydi.
Kibemetika tushunchalarini qo‘llanib, eshituv sistemasi qabul qiladi, qaytadan
ishlaydi va m a’lumotni uzatadi deb aytish mumkin. Eshituv fizikasini ko'rib
chiqish uchun butun eshituv sistemasidan tashqari, o ‘rta va ichki quloqni
ajratamiz.
T ashqi quloq 1 quloq suprasidan va 2 tashqi eshitish yo‘lidan iborat (8.8-
rasm).

---

O d a m d a q u lo q s u p ra s i
eshituvni ta ’m ilashda jiddiy rol
o ‘ynamaydi. U sagittal tekislik
bo‘yicha joylashgan h olda, uni
to v u sh m an b aig a to m o n y o ‘-
naltirishga imkon beradi. buning
A
g H — ~