A. M. Polatov kompyuter vositasida modellashtirish asoslari

(6)
5] = [^,5₂,...,г„]

	va
'dN, dx	0	0
0	dN, dy	0
0	0	dN, dz
dN,	dN,	0
dy	dx
0	dN,	dN,
	dz	dy
dN,	0	8Nt
. dz		dx

Д =



Xar bir chekli element uchun Lagranj variatsiya tenglamasini quyidagi ko‘rinishda tasvirlash mumkin:
l

7. 
   .
   

(8)
[BflD][B]dV {P}\r' У s^e
Qo‘idagi ifodalashlami kiritamiz:
[K^\[B]^T[D)[B]d_V
V

^е{F}' = J[JVf {P}dS (9)
s'
U holda yuqoridagi (7) tenglamaning ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:
[*И*Н*Г=о (¹⁰)
bu yerda
[Л^-]' - e-chi chekii elementning qattiqlik matritsasi;
\F)^e- tugun nuqtalarga keltirilgan kuchlar vektori.
Hal qiluvchi chiziqli algebrayik tenglamalar sistemasini qurish jarayonini ko‘rib chiqiladi. Jismning chekli-elementli modelidagi har bir tugun nuqta bir necha chekii elementning tarkibida ishtirok etganligi sababli, shu tugun nuqtaning muvozanat holatini tasvirlovchi tenglamaning satri shu chekii elementlar mos koeffitsiyentlari yig‘indisini o‘z ichiga oladi. Misol uchun /-chi tugun nuqtaga mos keluvchi qattiqlik matritsasi va unga mos keluvchi tugun nuqtalaridagi tashqi kuchlar vektori quyidagi mimosabat bilan aniqlanadi:
2Kl] te}+fe[*»l) W+-+(2X,]1 te~}-S^r=° <4)
с J v « ) \ с ) e
bu yerda i-chi tugun nuqtaga keltirilgan tashqi kuchlar
e
komponentalarining yig'indisi.
Tabiiyki bu yig'indiga faqat /-chi tugun nuqtani o‘z tarkibiga olgan chekii elementlar hissa qo‘shadi.
Barcha diskret modeldagi tugun nuqtalar uchun (30) ko‘rinishdagi tenglamalarni birlashtirganda boshlang‘ich jism diskret modelining umumiy tenglamalar sistemasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:
[^]{G}-{F} = 0 (12)
bu yerda [AT]-qattiqlik matritsasining global sistemasi;

{G} = {g_x, g₂... .,g_m} -jami chekii elementlarning tugun nuqtalari siljishlarining umumiy vektori;{F}- har bir tugun nuqtalarga keltirilgan kuchlar
yig‘indisining vektori;
m - jismni hosil qiluvchi chekii elementlaming umumiy soni.

3. 
   Natijalar tasvirini yaratish texnologiyasi
   

Hisoblash natijalarining vizual tasviri OpenGL dasturiy interfeys kutubxonasi imkoniyatlaridan foydalanilgan holda TASVIR modulida bajariladi ( 11.4.-rasm).
Modulga kirishda chekii elementli to‘r parametrlarini DISKR1 fayldan, PARAMS faylidan - tugun nuqtalardagi deformatsiya va kuchlanish parametrlami va chekii elementli to‘rining CONF konfiguratsiya faylini o‘qib oladi. Vizualizatsiya moduli konfiguratsion faylni satr bo‘yicha taxlil qilish uchun INIT modulidan foydalanadi.
Konfiguratsion fayl quydagi formatga ega:
[
=][1t>].
Parametrlar nomlari lotin xarflari, maxsus belgilar, raqamlar, maxsus belgilar, izoh belgisida tashqari, xarflar registri hisobga olinmaydi. Parametrlar nomlari ichidagi probellar hisobga olinmaydi. Fayl satri bo‘sh bo‘lishi, (#) izoh yoki probel belgisi bilan boshlanishi mumkin.
Bundan tashqari, sart faqat probellardan iborat bo‘lishi mumkin emas, aks holda oxirgisidan keyin
= yozuvi kelish kerak. belgidan awal va keyin probel simvollarini ko‘yishga ruxsat bor.
MaTumotlarni o‘qish jarayonida INIT moduli o‘zgaruvchining turini tekshiradi, va agar moslik bo‘lmasa, ma’lumotlami yuklash to‘xtatiladi va xato to‘g‘risida batafsil xabar beriladi. 0‘zgaruvchilarning 4 turi ishlatiladi: uzun butun (butun), qisqartirilgan butun, xaqiqiy (suzuvchi nuqtalik) va satr. Barcha soniy qiymatlar dasturlash tili umumiy standartlariga mos keladi. Satrli kiymat qo‘sh tirnoqlarga olingan bo‘lishi kerak va izoh belgisi bo‘lishi kerak emas.
INIT moduli interfeysining tavsifi quyidagicha: n3 - butun son, to‘rdaga chekii elementlar soni

;п4 - butun son, to‘rdagi tugun nuqtalar soni;
discretjmodel - satrli ma’lumot bo‘lib, chekli elementli modeli DISKR1.DAT fayliga yo‘lni aniqlaydi;
NDS - satrli ma’lumot bo‘lib, chekli elementli modeli parametrlari fayli PARAMS.TXTgayo‘lni aniqlaydi;
isolines - butun son, izoliniyalar sonini aniqlaydi;
defview - qisqa butun son, qaysi kesmani aks ettirishni bildiradi:

1. 
   -YOZ kesmani, 2 -XOZ kesmani, 3 -XOY kesmani, 4 — x = у dioganal bo‘yicha kesmani; va boshqalar.
   

Tugun nuqtalar orasini bo‘yash chiziqli amalga oshiriladi: minimal qiymatlar - to‘q xavo rang, nol qiymatligi oq rang va maksimal qiymatlar to‘q kizil rang bilan bo‘yaladi. Tizimdan chiqish ESC ’ klavishani bosish orqali amalga oshiriladi.
Dasturiy ta’minotning joriy versiyaning imkoniyatlaridan biri, olingan tasvirni faylda saqlashdir. Bu jarayon uch qismdan iborat:

1. 
   foydalanuvchi o‘ziga kerak tasvirni ekranda yaratadi;
   
2. 
   tasvirni fiksatsiya qilish uchun ‘P’ klavisha bosiladi va tasvir saqlanishini kutib turiladi;
   

3 )‘ESC’ klavishani bosib, dasturdan chiqish va Convert.exe bajariluvchi maxsus dastumi ishga tushirish kerak. So‘ngra direktoriyda PICTxxx.BMP nomi bilan fayl paydo boMadi, bu yerda xxx- saqlangan tasviming tartib nomeri. Tasvirlarni Microsoft Officening ixtiyoriy hujjatlarida ishlatish va ularni osongina taxrirlash mumkin.

4. 
   Masalani yechish uchun ixtisoslashgan dasturiy ta’minoti
   

Kompyuterda amaliy masalalarni yechish texnologiyasi va hisoblash eksperimentlarini bajarish uchun Delphi muhitida ishlab chiqilgan ARPEK ixtisoslashgan dasturlar majmui keltirilgan. Majmua modulli tuzilishga ega bo‘lib, modullar orasidagi ma’lumotlami ayriboshlash konfiguratsiya va berilganlar fayllari orqali amalga oshiriladi. ARPEK dasturlar majmui hisoblash modullari ishlashi quyidagicha amalga oshiriladi (11.5.-rasm). Dasturlar moduli APKEMda sohaning chekli-elementli to‘ri yaratiladi. So‘ngra materialning effektiv mexanik parametrlari
117


EFFEKT modulida hisoblanadi. So‘ng chekii elementlar usulining hal qiluvchi tenglamalar tizimi koeffitsiyentlari RAM10 modulidan foydalanib hosil qilinadi.
I
К.оп%вШ«.*у» | foyViga malumadsic IMljsb:

V

>. S'*- Yulia \

\ reginn. ^ ч *
v •
NIT moduli
""“1Ж
, OOM»=.TXT_.
&0&%ШЖИУ8

tavic
ha

Ы

-J

Ym$i rejmm*

Xattsliir?
P>4

| RegirasB, toS>rf> stiiisJ) f—s.
j 31 ,
j RefffiRH (J’fiiaissS f

С Таяики "^)
ISevteb uirfc ркитшШ
—~~эд <шшЬ
S—-——;—-гг—— | i<«;y bclii.il.isli
^t£~.

Joriy tms bitta bo'yasbm Ыий