A. M. Polatov kompyuter vositasida modellashtirish asoslari

Variatsiya koeffitsiyenti kirish oqimining muhim xususiyati hisoblanadi va so‘rovi'ar notekis tushishligining darajasini aks ettiruvchi xususiyati:0
bu yerda
т_ят _ interval immligining matematik kutilishi;
о - tasodifiy miqdor,
7w«t - (interval immligining) o‘rta kvadratik ehetlanishi.
/ ....1^ ^ _:;A _!|(r)
Sodda oqim uchun V ^{л л}/ bo‘ladi.
Ko‘pchilik real oqimlar uchun ° 5 ^ .< J' 0 bo‘lganda oqim regulyar, deterministik deyiladi.

2. 
   Xizmat ko‘rsatish kanallari faoliyatini modellashtirish
   

Ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimlarida bir yoki bir necha xizmat ko‘rsatish kanallari (qurilmalari) bo‘lishi mumkin. Shunga nisbatan ular bir yoki ko‘p kanallik deb ataladi. Ko‘p kanallik ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimi bir yoki harxil turli qurilmalardan iborat bo‘lishi mumkin.
Xizmat qiluvchi qurilmalar quyidagilardan iborat:

• 
  aloqa chizig‘i;
  
• 
  ta’mirlash ustaxonasining ustasi, sotuvchilar, kassirlar;
  

. kompyuter tarmoqlaridagi marshrutizatorlar;
. transport vositalari

• 
  toiov terminallari;
  

. serverlar va boshqalar.
Kanalning asosiy xususiyati - xizmat ko‘rsatish (muddati) vaqti. Odatda, xizmat ko‘rsatish muddati - tasodifiy miqdordir.
Odatda amaliyotda, xizmat ko‘rsatish muddati eksponensional qonun bo‘yicha taqsimlanadi:
fit}:... I - €“***,
1
U -■■■ Z—
bu yerda
v xizmat ko‘rsatish intensivligi;
^T«fc.v. xizmat ko‘rsatish muddatining matematik kutilma.
Ya’ni, bu xizmat ko‘rsatish turi - Markov jarayonidir, bu esa kompyuter vositasida modellashtirishda muhim qulayliklar yaratadi. Yeksponensialdan tashqari, Yerlang fe- taqsimlanishi

,_I

lpereksponensial, uchburchak, va bir qancha boshqalar mavjud. lUlor bizni adashtirmasligi kerak, chunki ommaviy xizmat to' rmtish tizimining samaradorlik mezoni qiymatlari xizmat te'ritttish muddati extimollik taqsimlash konuni turiga kichik nlqdorda boglangan.
Ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimini tadqiq qilishda xizmat Ico'rsatishning mohiyati, sifatini bizda ko‘rib chiqilmadi. Kanallar Jodu ishonchli bo‘lishi mumkin, ya’ni ishdan chiqmaydigan. AnlqrogVi tadqiqotda shunday deb kabul qilish mumkin. Kanallar yukuniy ishonchlikka ega bo‘lishi mumkin. Bu holda ommaviy xl/.mat ko’rsatish tizimining modeli ancha murakkab bo‘ladi.
So'rovlar navbati. So‘rovlar oqimining tabiyati va xizmat ko'rsatish tasodifiy bo‘lgani sababli, kelgan so‘rov uchun kanal yoki kanallar awalgi surovga xizmat ko‘rsatish bilan band boMishi mumkin. Bu holda surov yoki ommaviy xizmat ko'rsatish ll/.iminidan xizmat ko‘rsatilmay chiqib ketisbi mumkin, yoki xizmat ko‘rsatish boshlanishini kutib tizimda qolishi kerak.
Butvga asosan ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimilar ajratiladi:
. rad qilish bilan ifodalanadigan ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimi;
. kutish bilan ifodalanadigan ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimi;
Kutish asosidagi ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimi - navbatlar mavjudligi bilanifodalanadi. Navbat chekli yoki cheksiz sig‘imga ega boiishi mumkin: ¹1Ь ч oo.
Tadqiqotchini odatda so‘rovlarni navbatda bo^£lishiga bog‘liq quyidagi statik xususiyatlari qiziqtiradi:
•tadqiq oralig'idagi navbatdagi o‘rtacha so‘rovlvr soni;

• 
  so‘rovni navbatda o‘rtacha turib qolish (kutish) vaqti. Chegaralangan sig‘imga ega navbatli ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimi aralash turli ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimlarga tegishli. Aralash turli ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimilari - ularda so‘rov sig‘imidan kat’iy ravishda navbatda cheklanmagan vaqt davomida bo‘lishi mumkin. Chiqish oqimi - ommaviy xizmat ko‘rsatish tizimi tomonidan xizmat ko‘rsatilgan va uni tark etadigan so‘rovlar oqimidir.
  

4.