A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev
Yüklə 17,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “QAÇQIN”
- QADIN NƏSLĐ
- QADINLARIN SAYININ ÜSTÜNLÜYÜ
- QAĐMƏ
- “QALAN DÜNYA” BÖLMƏSĐ (SEKTORU)
- QAPALI VALYUTA (KONVERTASĐYA EDĐLMƏYƏN)
- QARŞILIQLI TƏSĐRLĐ SEÇMƏLƏR
|
KYUSDEK (GÖMRÜK BƏYANNAMƏSĐ) ĐNSTAT – gömrük bəyannaməsi (Kyusdek) əsasında tərtib olunan statistik məlumatdır; vahid inzibati sənəd üçün
elektron format
müəyyənləşdirilir. Bu standart Edifakt sisteminin işçi qruplarından biri tərəfindən hazırlanmışdır. 379
-Q- “Qaçqın”..................................................... 381 Qadın əməyi ............................................... 381 Qadın nəsli ................................................. 381 Qadınların sayının üstünlüyü ..................... 381 Qaimə ......................................................... 381 “Qalan dünya” bölməsi .............................. 381 Qalan dünya hesabı .................................... 381 Qalma yeri .................................................. 382 Qanunla baxılmış xərclər ........................... 382 Qanunsuz sahibkarlıq ................................. 382 Qapalı əhali ................................................ 382 Qapalı səhmdar cəmiyyəti .......................... 382 Qapalı valyuta ............................................ 382 Qarışıq gəlir................................................ 382 Qarışıq gəlir də daxil olmaqla, iqtisadiyyatdan mənfəət ....................................................... 382 Qarışıq mülkiyyət ....................................... 382 Qarışma ...................................................... 382 Qarşılıqlı təsirli seçmələr ......................... 383 Qarşılıqlı asılı dəyişənlər ........................... 383 Qarşılıqlı korrelyasiya funksiyası .............. 383 Qatarın kütləsi ............................................ 383 Qatarın tərkibi ............................................ 383 Qatışığın (maddənin) qatılığının yol verilə bilən son həddi ........................................... 383 Qaz kəmərlərində yük dövriyyəsi .............. 384 Qaz kəmərlərinin uzunluğu ........................ 384 Qeyd etmə (yazma) .................................... 384 Qeyd olunmuş cinayət ................................ 384 Qeydə alnmamış nikah ............................... 384 Qeydə alınmış nikah................................... 384 Qeydin (yazmanın) tarixi ........................... 384 Qeydiyyat xətası ......................................... 384 Qeyri-bank maliyyə idarələri ..................... 384 Qeyri-bazar xidmətləri ............................... 384 Qeyri-bazar istehsalı .................................. 384 Qeyri-bazar məhsulları ............................... 384 Qeyri-bərabər ehtimallı seçmə ................... 385 Qeyri-dövlət təhsil müəssisələri ................. 385 Qeyri-dövri müşahidə ................................ 385 Qeyri-elastik tələb ...................................... 385 Qeyri-istehsal fondları................................ 385 Qeyri-istehsal növlü məişət qulluğu xidmətlərinin göstərilməsi.......................... 385 Qeyri-istehsal təyinatlı tikinti ..................... 385 Qeyri-kənd təsərrüfatı sektorunda muzdla işləyən qadınların payı ............................... 385 Qeyri-kommersiya təşkilatları .................... 385 Qeyri-maddi aktivlər .................................. 385 Qeyri-maddi əsas fondlar ........................... 386 Qeyri-maddi əsas fondların əldə edilməsi .. 386 Qeyri-maddi əsas vasitələrə kapital qoyuluşları ................................................. 386 Qeyri-maddi iqtisadi aktivlər ..................... 386 Qeyri-maliyyə aktivləri .............................. 386 Qeyri-maliyyə aktivlərinə investisiyalar .... 386 Qeyri-maliyyə dövlət korporasiyaları ........ 386 Qeyri-maliyyə korporasiyaları ................... 386 Qeyri-maliyyə korporasiyaları bölməsi ..... 387 Qeyri-material aktivlərə investisiyalar ...... 387 Qeyri-metal standartı ................................. 387 Qeyri-parametrik statistik metodlar ........... 387 Qeyri-rezidentlər ........................................ 387 Qeyri-rezidentlər tərəfindən xidmət sahəsi müəssisələrinə nəzarət ............................... 387 Qeyri-rəsmi (qeyri-formal) bölmə ............. 387 Qeyri-ümumi müşahidə ............................. 388 Qərarın qəbul olunmasinda sərbəstlik ....... 388 Qəza halları ................................................ 388 Qisa ölüm cədvəlləri .................................. 388 Qisamüddətli dövlət istiqraz vərəqəsi ....... 388 Qisamüddətli statistika ............................... 388 Qisamüddətli kağızlar ................................ 389 Qismən stabil əhali .................................... 389 Qiymət ....................................................... 389 Qiymət fas .................................................. 389 Qiymət fob ................................................. 389 Qiymət indeksi ........................................... 389 Qiymət indeksləri sistemi .......................... 389 Qiymət qoyan ............................................. 390 Qiymət sif .................................................. 390 Qiymətdə mövsümiliyin tərtib edilməsi .... 390 Qiymətləndirmə anındakı vəziyyətində müəssisənin dəyəri ..................................... 390 Qiymətləndirmənin dəqiqliyi göstəriciləri . 391 Qiymətlərin əsaslılığı ................................. 391 Qiymətlərin qeydiyyatı .............................. 391 Qiymətlərin quruluşu ................................. 391 Qiymətlərin proqnozlaşdırılması ............... 392 Qiymətlərin sərbəstləşdirilməsi ................. 392 Qiymətlərin tənzimlənməsi ........................ 392 Qiymətli daşlar ........................................... 392 Qiymətli kağızın sahibi .............................. 392 Qiymətli kağızlar ....................................... 392 Qiymətli kağızlar bazarı ............................ 392 Qiymətli kağızlar portfeli .......................... 392 Qiymətli kağızlar üzrə mükafat, təsisedici (müəssisə) mükafatı, səhmlərin nominal kurslarına əlavələr ...................................... 392 Qiymətli kağızların buraxılışı .................... 392 Qiymətli kağızların buraxılışının həcmi .... 392 Qiymətli kağızların emissiyasi .................. 392
380
Qiymətli kağızların emitenti ...................... 393 Qiymətli kağızların nominalı ..................... 393 Qiymətli kağızların tədavülü ...................... 393 Qiymətli metallar ....................................... 393 Qiymətli metalların affinajı ........................ 393 Qiymətlilər ................................................. 393 Qızdırma xəstəliyinə meylli rayonlarda səmərəli profilaktika vasitələrindən istifadə edən və malyariyadan müalicə olunan əhalinin sayı ............................................... 393 Qızdırma xəstəliyinə tutulma və ondan ölmə səviyyəsi ..................................................... 393 Qızıl ............................................................ 394 Qızıl hədlər ................................................. 394 Qızıl külçə standartı ................................... 394 “Qızıl səhm” ............................................... 394 Qızıl sikkə standartı ................................... 394 Qızıl standart .............................................. 394 Qızıl valyuta standartı ................................ 395 Qocalar ....................................................... 395 Qocalıq ....................................................... 395 Qohumluq................................................... 395 Qohumluq dərəcəsi .................................... 395 Qohumluq xətti .......................................... 396 Qoruqlar ..................................................... 396 Qoşa korrelyasiya əmsalı ........................... 396 Qoşalanmış yük əməliyyatları əmsalı ........ 396 Qrafik metodlar .......................................... 396 Qreşem qanunu .......................................... 397 Qrup ........................................................... 397 Qrup (yuva) seçməsi .................................. 397 Qrup (yuva) siyahıyaalınması .................... 397 Qruplaşmış ev təsərrüfatı ........................... 397 Qudvill ....................................................... 397 Quraşdırılmış avadanlıq parkından istifadə əmsalı ......................................................... 398 Quraşdırma üçün avadanlıqlar ................... 398 Quruluş qruplaşdırma ................................. 398 Quruluşun nisbi kəmiyyətləri ..................... 398
381
“QAÇQIN” - milliyyətinə, irqi və vətəndaşlıq əlamətinə, dini etiqadına, dilinə, habelə siyasi əqidəsinə, müəyyən sosial qrupa mənsubiyyətinə görə təqibə məruz qalan, həyatına, ailəsinə, əmlakına real təhlükə yaranması ilə əlaqədar daimi yaşadığı dövlətin onu müdafiə etməsindən istifadə edə bilməməsi, yaxud təhlükəyə görə bu müdafiədən istifadə etmək istəməməsi üzündən, yaşadığı ölkənin hüdudlarından kənarda olan şəxslərdir.
– ictimai istehsal prosesində qadınların iştirakıdır. Qadın əməyinin xarakteri cəmiyyətin sosial-siyasi quruluşu və iqtisadi quruluşu ilə müəyyən edilir. Qadınlar dünyada işçi qüvvəsinin böyük potensialını təşkil edirlər. Onların yeni istehsal sahələrində - elektronika, elektrotexnika, radio-televiziya və s. sahəsində əməyinin rolu xeyli genişdir.
– hər hansı müəyyən vaxt dövründə (çox vaxt təqvim ili, yaxud beşillikdə) doğulan qadınların məcmusudur; doğulduğu il (illər) üzrə qadınlar koqortasıdır. Demoqrafiyada ”Qadın nəsli” termini çox vaxt qadınların nəslinin uzunluğu mənasında da tətbiq olunur (“Nəslin uzunluğu”na bax).
– əhalinin ümumi sayında (yaxud onun ayrı-ayrı qruplarının sayında – çox vaxt yaş qrupları) qadınların sayının kişilərin sayını ötüb
keçməsidir. Əhalinin cins üzrə strukturundakı pozuntuları əks etdirir. Kişilərin müharibədəki itkiləri, onların daha yüksək ölümü, ayrı-ayrı ərazilər üzrə isə miqrasiya nəticəsində kişilərin yaşayış məntəqəsini (ölkəsini) tərk etməsi buna səbəb olur. Adətən, qadın və kişilərin mütləq rəqəmlərinin fərqi ilə, hər iki cinsdən olan insanların sayında qadınların payı ilə yaxud 100 (1000) kişiyə düşən qadınların sayı ilə ölçülür.
– 1) əmtəə qaiməsi – ilkin mühasibat sənədidir; bu sənəd əmtəə-maddi sərvətlərin buraxılması və qəbulu üçün nəzərdə tutulur. Sənəddə onu yazmış təşkilatın adı, verilmə tarixi və nömrəsi, əmtəənin adı, sayı, çeşidi, qiyməti, kim tərəfindən buraxılması və s. haqqında məlumatlar ehtiva olunur; 2) nəqliyyat qaiməsi – yükü dəmir yolu, daxili su yolları, hava və avtomobil nəqliyyatı ilə daşıyan, göndərən və alan arasında münasibətləri müəyyən edən yük daşıma sənədi; yük daşıma müqaviləsi ilə rəsmiləşdirilir və təsdiq olunur. Nəqliyyat qaiməsi məlum yükü alanın adına yükü göndərən tərəfindən tərtib edilir (müəyyən edilmiş formada) və imzalanır. Yük göndərən nəqliyyat qaiməsində göstərilən məlumatların düzgünlüyü üçün yükdaşıyan qarşısında məsuliyyət daşıyır. Yükdaşıyan öz növbəsində həmin məlumatların düzgünlüyünü yoxlayır. Nəqliyyat qaiməsi bütün yol boyu yükü müşayiət edir və yükü alana təyinat yerində yüklə birlikdə təqdim olunur. O, yükün daşınmasına aid bütün mühüm məlumatları (adını, çəkisini, yerinin sayını, daşımaya qəbul və təyinat yerinə çadırılması vaxtını və s.) təsdiqləyir. Buna görə də, nəqliyyat qaiməsi daşıma müqaviləsinin bağlanması faktının təsdiqi üçün böyük sübuti əhəmiyyət kəsb edir.
DÜNYA” BÖLMƏSĐ (SEKTORU) – rezident vahidlərlə iqtisadi əlaqələri olan (saziş bağlayan, transfer həyata keçirən və s.) xarici ölkələrin institusional
məcmusudur. Bunlar ölkənin
sərhədlərindən xaricdə yerləşən korporasiyalar, kvazikorporasiyalar, qeyri-kommersiya təşkilatları, ev təsərrüfatları ola bilərlər. Fiziki olaraq ölkə
ərazisində yerləşən (səfirlik, konsulluq, hərbi baza) qeyri-rezident vahidlər, eyni zamanda beynəlxalq təşkilatlar da həmçinin “Qalan dünya” bölməsinə aid edilir. “Qalan dünya” bölməsinin hesab və cədvəlləri rezidentlər və qeyri-rezidentlər arasındakı əməliyyat və digər iqtisadi əlaqələri (məsələn, öhdəlikləri) əks etdirir.
– MHS-nin hesablarından biridir. Verilən ölkə ilə dünyanın qalan ölkələri arasında aparılan maliyyə əməliyyatlarının bütün növləri əks olunur. Bu hesab qalan dünya ölkələrinin nöqteyi-nəzərindən tərtib olunur, buna görə də o şey ki, qalan ölkələr üçün ehtiyat sayılırsa, həmin şey müvafiq ölkənin iqtisadiyyatı üçün istifadə növü olur və əksinə. “Qalan dünya” ölkələri hesabına daxildir: 1) əmtəə və xidmətlərin xarici hesabları; 2) ilkin gəlirlərin və cari transferlərin xarici hesabları; 3) yığımların xarici hesabları; 4) aktiv
və öhdəliklərin xarici hesabı.
Xarici hesabın
balanslaşdırıcı maddəsinin müsbət qiyməti: 1) “Qalan dünya” üçün gəliri və müvafiq ölkənin iqtisadiyyatı üçün defisiti və ya əksini göstərir. Xarici hesab: 2) “Qalan dünya” ölkələrinin aldıqları (ehtiyatları) və ödədikləri (istifadə), əmək haqları, xüsusi mülkiyyətdən gəlirləri, istehsala və idxala xalis vergiləri, cari vergiləri, sosial üzvlük haqlarını və müavinətləri, digər cari transferləri əhatə edir. Xarici hesabların yekunu 3) və 4) – “Qalan dünya” ölkələrinin “Xalis kredit vermə və ya xalis borc vermə” balanslaşdırıcı maddəsi hesab edilir.
382
QALMA YERĐ – vətəndaşların müvəqqəti olduğu yer (mehmanxana, sanatoriya, istirahət evləri, pansionat, kempinq, xəstəxana, turbaza və digər oxşar
yerlər), habelə
yaşayış yeri sayılmayan digər yaşayış yerləridir. QANUNLA BAXILMIŞ XƏRCLƏR – adi xərclərlə ödəniləndən fərqlənən və vergi
qanunvericiliyinə uyğun olaraq, hesablarda qeyd olunan xərclərdir.
– iqtisadi fəaliyyət sahəsində olan cinayətlərin bir növüdür. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada dövlət qeydiyyatına alınmadan və ya xüsusi razılıq (lisenziya) almadan, həmçinin lisenziyalaşdırma şərtlərinin pozulması ilə və ya xüsusi icarə olmadan mülki dövriyyəsi ilə
məşğul olma
vətəndaşlara, təşkilatlara və ya dövlətə xeyli miqdarda ziyan vurulmasında, xeyli miqdarda gəlir əldə edilməsi ilə törədilməsində ifadə olunur. QAPALI ƏHALĐ – miqrasiyaya meyli olmayan əhalidir; öz sayını və yaş-cins tərkibini yalnız doğum və ölüm nəticəsində dəyişir. Qapalı əhalinin təkrar istehsalı, onun yaş-cins strukturunun xarakteristikaları yalnız cins və yaş üzrə fərqləndirilmiş doğum və ölüm göstəriciləri və doğulanlar arasında kişi və qadınların sayının nisbəti ilə müəyyən edilir. Daxili demoqrafik qarşılıqlı əlaqəni aşkar etmək üçün qapalı əhali konsepsiyasını ilk dəfə XVIII əsrdə L.Eyler irəli sürmüşdü. Real şəraitdə qapalı əhaliyə digər ərazi ilə əhali mübadiləsi olmayan bir ərazinin əhalisi aiddir. Keçmişdə təcrid olunmuş rayonların, adaların və hətta bütöv qitələrin əhalisi qapalı idi. Qapalı əhaliyə şərti olaraq xarici miqrasiya həcmi kiçik olan ölkələrin əhalisini aid etmək olar. Bütün yer kürəsinin əhalisini də mütləq qapalı əhali hesab etmək olar. QAPALI SƏHMDAR CƏMĐYYƏTĐ – iştirakçılarının sayı Mülki Məcəlləyə əsasən məhdudlaşdırılmış səhmdar cəmiyyətidir. Qapalı səhmdar cəmiyyətinin səhmdarları bu cəmiyyətin digər üzvlərinin satdıqları səhmləri almaqda hüquqi üstünlüyə malikdirlər. Səhmlər bir şəxsin mülkiyyətindən digərinin mülkiyyətinə yalnız səhmdarların çoxunun razılığı ilə keçə bilər.
xarici valyutaya sərbəst dəyişdirilməyən və ya dövlətin qoyduğu valyuta nəzarətinin şərtləri ilə əlaqədar olaraq, ölkədən kənara çıxarılmayan milli valyutadır.
aid olan qeyri-korporativ müəssisələrin gəliridir. Burada, müəssisə sahibinin orada əmək haqqı almadan işləməsi mümkündür; əmək haqqı və istehsaldan gəlir elementlərini özündə birləşdirir ki, onları da ayırmaq mümkün deyildir. “Gəlirin yaranma mənbələri” hesabında istifadə olunan MHS göstəricisi iqtisadiyyatın ümumi gəliri göstəricisinə daxil edilir.
– korporativ və
qeyri-korporativ müəssisələrin əldə etdikləri ilkin gəlir növüdür. Muzdlu işçilərin əmək haqları və istehsala olan xalis vergilər çıxılmaqla, əlavə dəyər kimi müəyyən edilir. Göstərici, ümumi və ya xalis əsasda, yəni əsas kapitalın istehlakının daxil edilməsi və ya çıxılması ilə ölçülə bilər.
fəaliyyəti subyektlərinin (sahibkarların) ümumi mülkiyyətidir. Mülkiyyətin formaları fərqləndirilir: qarışıq Azərbaycan mülkiyyəti – müxtəlif milli mülkiyyət formalarını təmsil edən subyektlərin ümumi mülkiyyəti; qarışıq Azərbaycan və xarici mülkiyyət – milli və xarici mülkiyyət formalarını təmsil edən subyektlərin ümumi mülkiyyətidir. QARIŞMA (YERĐNĐ DƏYĐŞDĐRMƏ) – seçmə xətalarının növlərindən biridir. Bütün məcmu üçün
qiymətləndirmənin gözlənilən kəmiyyəti ilə (yəni hazırkı şərtlərlə müayinənin hipotetik mümkün təkrar edilmələrinin orta kəmiyyəti) göstəricinin həqiqi qiyməti arasındakı fərqdir. Qarışmanın xüsusiyyəti seçmənin həcminin artmasının təsiri ilə, seçmənin təsadüfi xətasının orta hesabla azalması hallarında olduğu kimi, çoxsaylı məcmunun seçmə sayının artması ilə azalmayan xətanın daimi tərkib hissəsini özündə əks etdirməsidir. Qarışmanın əsas səbəblərinə aşağıdakılar aid edilir: seçmənin formalaşdırılmasında seçməyə yönəldilmiş (ehtimalsız) istifadə; seçmə prosesinin tədqiqat obyektlərinə xidmət edən, onun vahidlərinin xassələri ilə əlaqəli olan hər hansı göstəricidən asılılıq; təsadüfi seçmənin çıxarışında qəsdən, ya da qeyri-iradi qarışma (yəni təsadüfi seçmə xətası); bir vahidin
digəri ilə
qəsdən dəyişdirilməsi (məlumatların yığılma prosesi); əldə edilmiş seçmənin müayinəni natamam əhatə etməsi; qiymətlərin hesablanması üsullarının səhv tətbiq edilməsi.
383
QARŞILIQLI TƏSĐRLĐ SEÇMƏLƏR – baş məcmudan təsadüfi seçilmiş (yəni seçmənin həcmi hesablanır, iki və ya bir neçə təsadüfi, bir- birindən asılı olmayan seçmələr formalaşdırılır) vahidlərin müəyyən sayından (n) ibarət olan, bir- birindən asılı olmayan eyniölçülü seçmələrdir (altçoxluqlardır). Qarşılıqlı təsirli seçmələrin formalaşdırılmasının daha sadə üsulu aşağıdakı kimidir: n vahid həcmli təsadüfi seçmə təsadüfi olaraq, hərəsində n/k vahid olan k altseçmələrinə bölünür. Bu üsulun üstünlüyü - irimiqyaslı müayinə nəticələri üzrə qabaqcadan yekunların operativ əldə edilməsi, seçmənin bir sıra tədqiq olunan göstəriciləri üzrə xətaların hesablanması və onlar üzrə ayrılıqda və asılı olmayan qiymətlərin alınması, həm də qarşılıqlı təsirli seçmələrin təbəqələnmiş və çoxpilləli seçmələrdə istifadəsi imkanlarından ibarətdir.
Yüklə 17,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|