A niyazova. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish

T u p r o q -
tuproq deyilganda erning g’ovak, unumdor yuza qavati tushuniladi. 
Tuproqda o`simliklar, mikroorganizmlar va ba`zi umurtqasiz hayvonlar yashaydi. Masalan, 1 m
2
tuproq qatlamida 100 milliardlab sodda hayvonlar hujayrasi, millionlab nematodlar, yuzlab 
yomg’ir chuvalchanglari, 100 minglab zamburug’larning gifa-mitselliylari, bakteriyalar va 
suvo`tlar yashaydi. Demak, tuproqda uchrovchi barcha tirik organizmlar yashash jarayonlarida 
bir-biriga nisbatan turli xil munosabatda bo`lib ta`sir ko`rsatadi, ya`ni o`simlik, hayvon va 
mikroorganizmlar o`rtasidagi murakkab munosabatlar natijasida tuproqda gumus va mineral 
moddalar to`planadi. 
Tuproqning ekologik omil sifatida o`simliklarga ta`siri haqida gapirganda avvalo shuni 
aytish kerakki, tuproq o`simlikni o`zida biriktiradi va uni ozuqa bilan ta`minlaydi, ya`ni o`simlik 
tuproqdan suv va unda erigan mineral moddalarni oladi. O`simlikka tuproqning xususiyatlari va 
kimyoviy tarkibi hamda mikroflorasi juda.katta ta`sir qiladi. Tuproqning kimyoviy xossalaridan 
biri uning kislotaliligi bo`lib, bu vodorod ionlari kontsentratsiyasi bilan ifodalanadi. Tuproqning 
kimyoviy tabiatiga (rNga) qarab, 
atsedofil (kislotali
), 
neytrofil (neytral),
bazofil (ishqoriy)
o`simlik turlari yoki jamoalari ajratiladi. Tuproqdagi o`simliklar uchun zarur bo`lgan kimyoviy 
elementlardan azot, fosfor, kaliy, kal’tsiy, magniy, oltingugurt, temir kabi makroelementlar va 
mis, bor, rux, molibden kabi mikroelementlar muhim ekologik ahamiyatga ega.. 
O`simliklarning tuproqda bo`ladigan turli tuzlarga munosabati ham har xil. Ba`zi 
o`simliklar karbonat tuzlari ko`p tuproqlarda yaxshi o`sadi va ular 
kal’tsefillar d
eyiladi. Ularga 
salablar, beda, Sibir’ tilog’ochi, qoraqayin, shumtollar, vetrenitsa, chalov, tubulg’i va boshqalar 
kiradi. Ba`zi botqoqlik yoki kislotali muhitga ega bo`lgan tuproqda o`suvchi o`simliklar kal’tsiy 
tuzlarini «yoqtirmaydi» va ular