O`zgargan landshaft — tabiiy ta`sirlar yoki insonning faoliyati ta`sirida
dastlabki holati o`zgargan landshaftlar. Tabiiy landshaftlar o`z-o`zidan asta o`z-
garib boradi. Lekin insonning xo`jalik faoliyati ta`sirida landshaft tez o`zgaradi,
Ayniqsa o`simliklar, hayvonot dunyosi, yer usti va er osti suvlari tez o`zgaradi.
SHunda ba`zi kishilar landshaft butunlay o`zgardi deydi. Aslida landshaft butunlay
o`zgarmaydi: tog` jinslari, iqlim, relefning yirik shakllari o`zgarmay qoladi. U. l. ga
o`lkamizdagi vohalar eng yaxshi misol bo`ladi.
Qirg`oq — dengiz, ko`l, daryo, suv omborlari chekkasida suv bilan quruqlik
tutashib turadigan kambar joy. Qirg`oqda doimiy ravishda suv bevosita ta`sir
ko`rsatib turadi: Qirg`oqni yuvib boradi.
Qit`a – Yer sharidagi quruqlikning katta qismlari. Qit`aga materik va uning
yonveridagi materik bilan tektonik, orollar ham kirada. Yer sharida 6 ta qit`a bor: Evropa,
Osiyo, Afrika, Avstraliya, Amerika, Antarktida, Tinch okeanning Amerika, Avstraliya va
Osiyodagi uzoqdagi orollari «Orolli» qit`a hisoblanadi va Oksaniya deb ataladi.
Qor chegarasi, ch iz i g` i — tog`larda ma`lum balandlikda yog`adigan qor bilan
eriydigan qor miqdori teng bo`ladi. Undan yuqorida qor yozda ham saqlanadi, undan
pastda erib ketadi. Tog`larda saqlanadigan qorning pastki chegarasi qor chegarasi
(chizig`i) deb ataladi. Q. ch. balandligi joyning geografik kengligiga, yog`adigan qor
miqdoriga bog`liq. Ekvator yaqinida 5000 m, Novaya Zemlyada 600 m, O`zbekistondagi
tog`larda 3800 m dan 4200 m gacha balandlikda joylashgan.
69
Foydalanilgan adabiyotlar:
1 .Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 6
апрелдаги 187-сонли “Умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг
давлат таълим стандартларини тасдиқлаш тўғрисида”ги қарори.
2 .Асомов М., Мирзалиев Т. Топография асослари ва картографиядан
лаборатория машғулотлари. Тошкент: “Ўқитувчи”, 1990.
3 .Atlas. Tabiiy geografiyaning boshlang’ich kursi. 5 sinf. Toshkent,
O’zbekiston Respublikasi yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri
davlat qo’mitasi, 2015.
4 .Vahobov H. Umumiy Yer bilimi. Darslik. –T.: Bilim, 2005.
5 .Bahromov Q. Geografiyadan mashq va masalalar to’plami (yechimi
bilan). Toshkent: “O’qituvchi”, 2013.
6 .Barаtov P. Yer bilimi va o’lkashunoslikdan amaliy mashg’ulotlar.
Toshkent: «O’qituvchi», 1990 yil.
7 .Mirakmalov M.T., Avezov M.M., Nazaraliyeva E.Y. Tabiiy geografiyadan
amaliy mashg`ulotlar. –T. Fan va texnologiyalar. 2018.
8 .Samyayev A.Q. Geografiya fanidan amaliy mashg`ulotlar o`tkazish
metodikasi. Uslubiy ko`rsatma. –Samarqand, 2015.
9 G`ulomov P.N., Qurbonniyozov R. Geografiya (Tabiiy geografiya
boshlang`ich kursi). 5-sinf o`quvchilari uchun darslik. –Toshkent, 2015.
10 .Ғуломов П. ва бошқ. География. 7-синф. Тошкент: “Ўқитувчи”, 2015.
11 .Қўзибоев Т. Геодезия. Тошкент: “Ўқитувчи”, 1975. – Б. 389.
12 .Ҳикматов Ф.Ҳ., Айтбоев Д.П., Ҳайитов Ё.Қ. Умумий гидрологиядан
амалий машғулотлар. Тошкент, 2004.
13 .Шубаев Л.П. Умумий ер билими. Тошкент: “Ўқитувчи”, 1975.
14 .Шулц В.Л., Машрапов Р. Ўрта Осиё гидрогеографияси. Тошкент:
“Ўқитувчи”, 1969.
|