A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

Er-xotin o’rtasidagi nizolar qaynon- kelin o’rtasidagi nizolar, qaynona-kuyov o’rtasidagi nizolar, ovsinlar o’rtasidagi nizolar, ota-onalr va farzandlar o’rtasida nizolar.
Biz dastavval muvoffaqiyatli va muvoffaqiyatsiz oilalarda ro’y beradigan nizolarni ko’rib chiqaylik. Muvoffaqiyatli oilalardagi nizolar biriktiruvchi va muvoffaqiyatsiz oilalardagi nizolar esa ajratuvchi xarakterga ega psixologik adabiyotlarda nizolar shartli ravishda konstruktiv (biriktiruvchi) va destruktiv (ajratuvchi) nizolarga farqlanadi. Ular o’zlarning yuzaga kelishiga asos bo’lagan muammolar bu muammolarning hal etilishi kechishi ishtirokchilari oqibatlari va boshqalarning xarakteriga ko’ra bir-birlaridan farqlanadi.
Biriktiruvchi nizolarning yuzaga kelishiga asos bo’lgan muammolar va ularning hal qilishini ham erning ham xotinning butun oilaning manfaatlariga qaratilgan bo’ladi. Agar ular hal etilsa buning oqibatida oilaning umumiy manfaatlariga oid muammolar o’z yechimni topadi. Bunday nizolarga oiladagi tartib intizom ozodalik oila byudjetini yuritish saranjomlik tejamkorlik isrofgarlikka yo’l qo’ymaslik bola tarbiyasi va boshqa shu kabi toifadagi nizolar misol bo’la oladi. Ular asosan er-xotin o’rtasidagina yuzaga keladi, ularning ishtirokchilari ham faqat er-xotinlarning o’zlarigina xisoblanadilar. Bunaday nizolarning muvaffaqiyati xal etilishida er-xotinlarning bir-birlarini yanada yaqinroq bilib tushunib bir-birining salbiy va ijobiy xususiyatlarini o’rganib borish, bir-birlariga moslashish muammolarni hal etish borasida xamkorlik qilish kabi oilaviy hayot mustaxkamligi ta'minlashga xizmat qiluvchi jarayonlar amalga oshadi. Boshqacha qilib aytganda bunday nizolar er-xotinning urushi-doka ro’molning qurishi kabi nizolar toifasiga kiradi. Doka ro’molning qurishi er-xotin o’rtasidaga xamkorlik rivojlantiradi.
Ajratuvchi nizolarda ularning yuzaga kelishiga aso bo’lgan muammo va uning yechimi er-xotinlardan birining manfaatiga qaratilgan bo’ladi. Bunday nizolarda bir tomon manfaatining xal etilishi ko’pincha ikkinchi tomon manfaatining boy berilish xisobiga amlga oshadi. Masalan erni yoki xotinni shaxsan o’zi uchun biron nima xarid qilishi erning yoki xotinning qarindosh urug’lari bilan bo’ladigan nizolar shularjumlasiga kiradi. Ajratuvchi nizolar aksariyat xolarda chegaralanmagan nizolar bo’lib o’z xarakteri ishtirokchilari xal etilishi va oqibatlariga ko’ra chetga chiqadi. Bunday er-xotin nizolariga oilaning boshqa a'zolari: qaynona, qaynsingil ovsinlar va boshqalar ham aralashadi. Oilashunoslik da gap so’z gizo haqidagi ma'lumot bir og’izda chiqib kishilarning keng tomoniga qarab harakatlana boshlaydi. Uning ko’lami ma'lumot bo’lgan baidan uzoqlashib undan xabardor bo’lgan va unga jalb etilgan ishtirokchilar soni ortib borgan sari sengayib boraveradi. Er yoki xotin bir-birlari bilan urushib qolganlaridan so’ng haqda bir odamga gapiradigan bo’lsa imkon qadar shu uchunchi odamni uning manfaatlarini ximoya qilishiga og’dirib olish maqsadida bir yoqlama gapiradi. Oilaviy hayotda ro’y berish mumkin bo’lgan nizolarga birdek salbiy jihatdan qarayverish ham yoki ularni birdek oqlash ham maqsadga muvofiq emas. Yoshlarimizning oilaviy hayotga ro’y beradigan biriktiruv nizolarga tayyor bo’lishlari ularni biriktiruvchilariga ularning o’zaro munosabatlarining rivojlanishi ta'minlovchi ularning har ikkaloviningham ya'ni bizning manfaatiga qatarilgan nizolarning biriktiruvchanlik imkoniyatlaridan samarali foydalanishga ularni salbiy oqibatlariga olib keluvchi nizolarga aylantirib yubormaslikka o’rganishlari lozim.