A sh. Sheraliyev, U. X. Rahim ov
Yüklə 233,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Botrytis
zam burug‘iga o ‘stirilgan ozuqa m u hiti eritm asi bilan ishlov berilganda, uning sh u n d ay kasal lik k a c h id am lilig i o rtg a n . N a tija d a , z a m b u ru g ‘la r z a h a r (toksin)larining kam m iqdordagi eritm asi bilan ishlov berilgan uru g ‘laridan hosil b o ‘lgan o ‘sim liklar kasallikka chidam liligi 52 ortgan. B unday usuldan hozirgi vaqtda pom idor, qovoqdoshiar oilasi vakillarining virus kasalligiga qarshi kurashda sam arali foydalanilm oqda. M asalan, p o m id o r virus m ozaikasiga qarshi ko ‘c h a tla r p ik iro v k ad an o ld in V TM (p o m id o rn in g virusli mozaikasi) b ila n ishlov berilganda hosildorlik 28% ga ortgan. Kasallikka ch id am li o ‘sim lik bargidan ajratilgan oqsil inter- fcroni ajratib olinib o ‘simlik hujayrasiga kiritilganda o ‘simlikning kasalliklarga chidamliligi ortganligi aniqlangan. Interferon ta ’sirida o ‘simlikdagi fitoaloksinlar m iqdori ortadi, ferm entlar faoliyati tczlashadi. 0 ‘sim liklam ing kasalliklarga chidamliligi turli kimyoviy m o d dalar vositasida am alga oshirilishi m um kin. Kim yoviy im m u nitet m akro va m ikroelem entlar, o ‘stiruvchi m oddalar, ariti- biotiklar vositasida keltirib chiqariladi. Bu m o d d alarn i q o ‘llash usullari: urug‘larga ekishdan oldin ularga ishlov b e rish , tu p ro q n i ek ish d an o ld in o ‘g ‘itlash, o'sim likning qism lariga m o d d alar bilan ishlov berish asosida bo‘lish m um kin. Masalan, tuproqda azot moddasining ko‘payishi patogen m ikroorganizm larning ko'payishiga, tu p ro q d a kaliy va fosfor m oddasining k o ‘payishi esa ularning kam ayishiga sabab b o ‘ladi. Kaliyli o ‘g ‘itlar ta ’sirida o ‘simlik hujayrasida nafas olish fer- m entlari m iqdori ortadi, organik m oddalar parchalanishi kam a- yadi va o ‘simlikning himoya xususiyatini kamayishiga sabab bo‘ladi. Sabzavot o ‘sim liklari o ‘sish davrida kaliyli o ‘g ‘itlar bilan k o ‘p ta ’m inlangan b o ‘lsa, saqlash davrida oq chirish kasalligiga chidam li b o ‘ladi. Bug‘doyni kaliyli o ‘g ‘itlar bilan m e ’yorida oziqlantirish q o ‘ng ‘ir zang kasalligiga, kartoshkani fitoftorioz, loviyaning b ak terio z, arp an i g elm in to sp o rio z kasalliklariga chidam liligini orttirad i ( 10 -rasm ). Kimyoviy im m unitetning hosil b o iish id a mikroelem entlam ing roh muhimdir. M ikroelem entlar o ‘simlik hujayrasiga kirib, m odda almashinish jarayonini tezlashtirishi natijasida, ularning kasallik larga chidam liligining ortganhgi nafaqat q o ‘llanilgan yilda, balki kelgusi yilda ham bu xususiyatlaming saqlab qolishi kuzatilgan. M ik ro elem en tlar (m is, tem ir, rux) o ‘sim lik ferm entlari tarkibiga kirib, o ‘sim liklarning o ‘zin i kasalliklardan him oya 53 |