A sh. Sheraliyev, U. X. Rahim ov

0 ‘SIMLIKLAR FITONSIDLARI
IMMUNITET OMILIDIR
2-topshiriq. 
Boshpiyoz fitonsidlarining 
Phutophthora infen-
stans D. B.
zam b u ru g ‘i zoosporalariga, infuzoriya tufelkaga va 
soproligniya zam burug‘iga t a ’sirini o ‘rganish.
Topshirikning kiskacha mazmuni: 
infuzoriyani k o ‘paytirish 
u ch u n darsdan 2-3 kun old in bu g ‘doy poxoli Petri likop- 
chasidagi iliq suvga solib k o ‘yiladi.
P .infestans
k o n id iy a la rin in g s u y u ltirilg a n a ra la s h m a s i 
zam b u ru g ‘ning toza kulturasidagi sporangiylarini distillangan 
suvda eritib, hosil qilinadi. Z o o sporangiydan sporalarning c h i- 
qishini t a ’m inlash u ch u n , d arsd an 1 soat oldin sovitkichda 4 - 
5° h a ro ra td a saqlanadi.
Saprolegnia sp.,
zoosporalarini olish u c h u n P etri lik o p - 
chasida o ‘lik pashsha yoki yow oyi nasha urug‘i hovuz, k o ‘lm ak 
suvida 2-3 kun saqlanadi. Infuzoriya tufelka 
Ph. infestans, Sap­
rolegnia sp.,
zoosporalari harakatlanish xususiyatiga ega m ikroor- 
ganizm lardir.
F ito n sid lar ta ’sirini o ‘rganishga bu organizm lar eng qulay 
o b ’ekt hisoblanadi. D ars boshlanishi o ld id an boshpiyozning 
qirg‘ic h d an o ‘tkazilgan b o ‘tqasi tayyorlanadi. Bo‘tqada m avjud 
suyuq va porlanuvchan fitonsidlarning t a ’sirini o ‘rganish m u m ­
kin. U larnin g m ikroorganizm larga t a ’sirini o ‘rganish u c h u n
m ikroskop ostida kuzatib, t a ’sirining m ohiyati davom etish 
m u d d ati va natijasi aniqlanadi.
Topshiriqni bajarish tartibi va usuli: 
to ‘qim a tarkibidagi suyuq 
fitonsidlarning t a ’sirini o ‘rganish u c h u n , boshpiyozning suyuq 
b o ‘tq asid an b ir tom chisi olinib, unga m ikroorganizm lar ko- 
nidiyasi yoki zoosporalari aralashm asi tom iziladi va qoplagich 
oyna bilan yopilib, m ikroskopda kuzatiladi. Kuzatish jarayonida 
zo o sp o ralarn in g h arak ati, tezligi, sekinlashishi va u m u m an , 
to ‘xtab qolishi u c h u n ketgan vaqt belgilab boriladi.
F ito n sid larn in g bu g ‘lanuvchan fraksiyasini m ik ro o rg an izm ­
larga t a ’sirini o ‘rganish u ch u n boshpiyoz b o ‘tqasi asosi parafin 
bilan buyum oynasiga berkitilgan V an-T igem halqasiga solib 
ko'yiladi. H alqa ustki tom onidan 
Ph. infestans
zoosporalari to m i- 
zilgan qoplagich oyna bilan vazelin surkalib, yopiladi. Q o p la­
gich o y n a d a osilib tu rg an to m c h i tark ib id ag i z o o sp o rala r 
mikroskopning kichik ob ’ektivida kuzatiladi. Bug‘lanuvchi fraksiy-
102

---

alar qoplagich oy n ad a osilib turgan tom chi tarkibidagi