A. T. G 'o fu ro V, S. S. F a y z u lla y e V, A. K. R a X im o V, B. Z o X id o V a, F. I. M a tk a r im o V

Teri rangi
Odam terlsi rangining quyuqligi pigment donalarining miqdo-
i i va katta - kichikligiga (melanin pigmenti) bog‘liqdir. U terining 
epidermis hujayralarida hamda hujayralar orasida joylashgan. 
Chin terining biriktiruvchi qismida melanin uchramaydi. Melanin 
pigmentining hujayralardagi miqdoriga qarab teri rangi har-xil 
1ю'ladi. Binobarin, teri hujayralarida qancha melanin ko‘p bo'Isa 
teri shuncha qora boTadi. Tabiiy sharoit (iqlim) va ijtimoiy omillar 
ham terining rangiga ta’sir qiladi. Maboda terida melanin pigmenti 
sintezlanmasa teri oq rang - y a’ni albinos ko‘rinishida boTadi. 
Yevropaliklar terisida melanin pigmenti kam miqdorda bo'ladi. 
leridagi qizg‘ish qon tomirlari tufayli uning rangi och pushti 
ho'ladi. Odatda negroid va avstraloidlarda pigment boshqa odam
ii qiarining vakillaridagiga qaraganda ko ‘proq va donalari yirikroq 
ho'ladi, shuning uchun qon tomirlari teri orqali ko‘zga fashlanib 
tursa ham kam seziladi. Afrika negrlari, papuaslar, malayziyaliklar, 
avstraliyaliklarda qora yoki to ‘q jigarrang (shokoladsimon) ayrim 
miruhlarida och yoki o‘rtacha jigarrang ustunlik qiladi. Terining 
rangi yana teridagi qon tomiriarga ham bogTiq bo'ladi. Teridagi 
soeh va jun rangi (oqdan-qoragacha) donador va erigan melanin 
miqdori orasidagi nisbalga bog‘liq. Erigan pigment malla sochda 
ayniqsa ko'p bo‘iadi. Umuman olganda donador pigment qancha 
ko'p boTsa, soch va jun rangi shuncha to ‘q bo'ladi. Qora, qora-
19

---

qo‘ng‘ir sochlar to ‘q rangli sochlarga, qizg‘ish rangdagi har xil 
sochlar 
o ‘rtacha sochlarga, malla oq sochlar - oqish sochlarga 
kiradi, pigmentsiz oq (albinotik) sochlar kam uchraydi. Albinoslarda 
terisi va ko‘zining rangli pardasida ham pigment bo‘lmaydi. 
Teri, soch va k o ‘z ranglarini aniqlash uchun antropolog olimlar 
(V.V.Bunak, A.I.Yarxo, N.A.Sinelnikov) tomonidan taklif etilgan 
maxsus shkalalar va namuna to ‘plamlaridan foydalaniladi [5, 15].