A. T. G 'o fu ro V, S. S. F a y z u lla y e V, A. K. R a X im o V, B. Z o X id o V a, F. I. M a tk a r im o V

Odam tanasining bo‘yi va og‘irligi
Odamning bo ‘yi uzunligi muhim morfologik belgi hisoblanadi. 
B o‘yning uzunligi yoshga, jinsga va hududga qarab o ‘zgaruvchan 
bo‘ladi. Y evropaliklardabo‘yning o ‘rtacha uzunligi erkaklarda 165 
sm, ayollarda 154 sm ga teng.
B o ‘y uzunligiga qarab Martin barcha odamlarni uch guruhga 
ajratadi. Bular: past bo ‘ylilar, o ‘rta b o ‘ylilar va baland bo‘ylilar. 
Past bo ‘yli odamlaming o‘zlari ham uch guruhga ajraladi: pak- 
pakanalar, pakanalar, nisbatan pakanalar. Pak-pakana odamlarning 
erkaklarida bo'yi uzunligi 129sm ayollariniki 120 smgacha. Pakana 
odamlarning erkaklari bo‘yi uzunligi 130-140 sm, ayollariniki 
121-139 sm. Nisbatan pakana odamlaming erkaklarini bo'yi 
uzunligi 150-159 sm, ayollariniki 140-148 sm atrofida b o ‘ladi. 
0 ‘rta b o ‘yli odamlar ham bo ‘ у uzunligiga qarab uch guruhga ajraladi
1) erkaklarda bo‘y uzunligi 160-163 sm, ayollarda 149-152 sm
2) erkaklarda 164-166,9 sm 3) 167-169,9 sm ayollarda 156-159,9 
sm. Baland bo‘yliodam lardaerkaklarining bo‘yi uzunligi 170-179,9 
sm ayollarniki 159-167,9 sm, juda baland bo‘yli odamlaming 
erkaklarini bo ‘y uzunligi 180-189,9 sm ayollarniki 168-186,9 sm. 
Nihoyatda baland erkaklaming bo ‘yi 2 metrdan ayollarniki esa 187 
sm dan yuqori bo‘ladi.
Dunyo bo‘yicha eng pakana odamlar Markaziy Afrika, 
Janubiy-Sharqiy Osiyo, Janubiy Afrikaning bushmenlari sanaladi. 
Baland bo ‘ylilar Afrikaning tropik o‘rmonlarini shimolida yashov­
chi negrlar, Shotlandiyaliklar, Markiz oralidagi polineziylar 
hisoblanadi. B o‘y uzunligi 160 sm dan past bo‘lganlar Yevropaning
20

---

shimolida, Osiyo, Amerikaning shimolida yashovchi xalqlardir. 
Past b o ‘ylilarga Sharqiy va'Janubiy Osiyoda yashovchi yaponlar, 
Hindiston, Janubiy Xitoy, Indoneziya, Markaziy va Janubiy 
Amerika aholisi kiradi. B o‘yi 170 sm dan baland bo ‘lganlarga 
norvegiyaliklar, shvedlar, kavkazlar, Shimoliy - G ‘arbiy Hindiston, 
Shimoliy Amerikada yashovchi xalqlar vakil hisoblanadi.