10. Tog‘ hududida o‘simliklaming tarqalishi uning balandligi
va quyoshga qaraganligigabog‘liq. Hudud ekvatorga yaqin joylarda
tropik o‘rmonlar, so'ng nina bargli daraxtlar, keyin esa yaylov bilan
almashinadi. Tog‘ yashash hududiga Afrikadagi Habashistonnning
Basutolend, Osiyodagi Tibet, Yevropadagi Shvetsariya, Avstriya,
Meksika, Peru, Chili Yangi Zelandiyaning janubidagi tog' yashash
hududlari kiradi. Bu yashash hududida negroid irqidan Bantu
yevropeoid katta irqidan armenoid va alp irqlar, Mongoloid katta
irqidan Tibet, Eron, Boliviya, Yangi Gvineya tog‘larida yashovchi
irqlar uchraydi.
Yuqori da qayd qilingan yashash hududlarida odamlar ming
yillar davomida yashashi tufayli adaptiv tiplar bunyodga kelgan.
Masalan:
1. A rktik adaptiv tipiga kiruvchilar sovuq iqlim ta’siri va
ko'proq hayvon mahsulotlari bilan oziqlanishi tufayli shakllangan.
Arktikaning tub aholisi orasida o‘simliklar tarkibida S vitaminini
kam ist'emol qilishga raoslariish xususiyati taraqqiy qilgan Arktik
adaptiv tip vakillarining xarakterli belgilariga tananing suyak-
muskul sistemasining miqdor balandligi, qonda oqsil yog‘larning
ko‘p miqdorda boTishi, modda va energiya almashinuvining
kuchliligi va termoregulyatsiyaning yaxshi taraqqiy etganligi
kiradi.
2. Tropik adaptiv tip. Iqlimi nam, ovqat ratsionida hayvon
oqsillari kam sharoitda shakllangan. Ekologik sharoitning xilma-
xilligi ham bu adaptiv tipning shakllanishiga ta'sir ko‘rsatgan.
Shuning uchun ham subtropik va tropik oTkalarda yashovchi
aholisi irqiy jihatdan xilma-xil. Negroid irqiga mansub odamlarda
147
tananing uzunchoq bo‘lishi, mushak massasining kamligi, oyoq
va qo‘llaming uzunligi, ko‘krak qafasining torligi, ter bezlarining
ko‘p bo‘lishi hisobiga teming ko‘p ajralishi xarakterlidir.
