A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

Laboratoriya ishini o’tkazish tartibi:
 
Ohakning so‘nish harorati va vaqtini aniqlash uchun namuna miqdori quyidagi tenglik 
orqali aniqlanadi: 
Bu erda A- ohak tarkibidagi erkin kalsiy va magniy oksid miqdori, (o‘tgan ishda 
aniqlangan). 
0.4 kg so‘ndirilmagan ohak kattaligi 2sm gacha qilib bo‘linadi. Oldindan tortib olingan, 
ichki tomoni yupqa po‘lat plastinkasi bilan mahkamlangan, maydoni 1000sm2, balandligi 40sm 

---

137 
yashikka solinadi. Ohakni ustidan 15-200C haroratli suv quyiladi. Suvning miqdorini so‘nish 
tezligiga qarab olinadi. Tez so‘nuvchan yuqori tarkibli oxakga 10-12l suv olinadi, o‘rtacha 
so‘nuvchi oxakga 8-10l, sekin so‘nuvchanga esa bo‘laklarning namlanishiga qarab suv olinadi. 
Ohakni butunlay so‘nishi va bir xil tarkibdagi ohak hamiri olish uchun so‘nish vaqtida 
undan 2sm balandlikda suv quyiladi va aralashtiriladi. Sovib qolishidan saqlash uchun qalpoq 
bilan yaxshilab berkitilib qo‘yiladi. 24soatdan so‘ng yashikni qopqog‘ini ochib to‘kiladi va ohak 
bo‘tqasini balandligi o‘lchanadi. Ohakning bo‘tqaga o‘tishi l/kg da o‘lchanadi. Ko‘pincha ohakni 
bo‘tqaga o‘tishi 1,6-2,5l/kg oraliqda bo‘ladi.
Tenglik yordamida miqdori aniqlangan namunani torozida tortib olib, termos ichiga
solinadi. Ohak bilan suv qo‘shilgan vaqtini belgilab, cho‘p bilan aralishtiriladi. Bizga ma’lumki 
ohakka suv qo‘shilganda u so‘nadi va harorat ko‘ratiladi. 
CaO * H
2
O ® Ca(OH)
2 
+O
2 
SHuning uchun termosdagi harorat o‘lchagichning simob ustuni ko‘tarila boshlaydi.
Haroratning ko‘tarilishini har bir daqiqada o‘lchab jadvalga yozib boriladi. 
Agarda harorat 4 daqiqada 1
0
C ga ko‘tarilmasa ohak so‘nib bo‘ldi deb qaraladi va 
tajriba tugatiladi. Harorat 1 daqiqa mobaynida 0,25
0
C gacha ko‘tarilmagan vaqt ohakning 
so‘nish vaqti deb qaraladi. Olingan natijalar jadvalga yozib boriladi va shu natija asosida so‘nish 
grafigi chiziladi.