A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

Laboratoriya ishini o’tkazish tartibi:
 
Suttarda quyuqlik o‘lchagichi oraligi 0,5sm dan qilib doiralarga bo‘lib chiqilgan, diametri 
20sm li oyna listidan va latun yoki misdan ishlangan silindrdan iborat. Doiralarga bo‘lingan 
(oddiy qog‘oz)oyna listi ustiga ikkinchi oyna listini qo‘yib o‘zaro qisib qo‘yiladi va sirti 
yumshoq latta bilan yaxshilab tozalanadi. Uning (doyra) markazigaichki sirti namlangan latun 
yoki mis silindr qo‘yiladi va zudlik bilan gips bo‘tqasi tayyorlanadi. Tayyorlangan gips 085-
nomerli elakdan o‘tkaziladi va undan 300g tortib olib, 200ml suv quyilgan tovoqchaga oz- ozdan 
solinadi. Uni 30sek to‘xtovsiz belkurakcha bilan qorishtirib turiladi. Hosil bo‘lgan gips bo‘tqasi 
1 minut saqlanadi va tezlik bilan ikki marta yana qorishtirib latun silindrga solinadi va ortiqchasi 
namlangan po‘lat chizg‘ich bilan sidirib tashlanadi. 
Bunda gips bo‘tqasini silindrga solish uchun 30sek dan ortiq vaqt ketmasligi kerak, aks 
holda gips bo‘tqa quyulib qoladi. 

---

132 
4-rasm. 
Viskozimetr Suttarda 
Gips bo‘tqasi to‘ldirilgan latun silindr nihoyatda tik holatda o‘ng qo‘l bilan tez 
ko‘tariladi. Shunda gips bo‘tqasi silindrdan tushib, doira shaklida yoyiladi. Agar yoyilish 
diametri 12sm dan kichik bo‘lsa, suv kam qo‘shilganligini, 12sm dan katta bo‘lsa, suv ko‘p 
qo‘shilganligini bildiradi. Ushbu sinash gips bo‘tqasining yoyilish diametri 12sm bo‘lgunga 
qadar suv miqdorni ko‘paytirib yoki kamaytirib bir necha marta qaytariladi. Tajriba natijasida 
topilgan suv mikdori (gips massasiga nisbatan % hisobida) shu gips uchun normal quyuqlik 
darajasi hisoblanadi. Topilgan natijalar 4.5-jadvalga yozib boriladi. 1 – rasm. Viskozimetr 
sxemasi va u bilan ishlash uslubi. 
4-jadval. 
№ 
Sinash uchun olingan 
gips massasi,g 
Suv miqdor, 
% 
Bo‘tqaning Suttarda 
doirasida yoyilish 
diametri, sm 
Gips bo‘tqasiniig 
normal quyuqligi, % 
1 
2 
3