A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

Laboratoriya ishini o’tkazish tartibi: 
Materialning solishtirma og‘irligi deb, uning og‘irligini absolyut zich g‘ovaklar va 
bo‘shliqlarsiz hajmiga bo‘lgan nisbatiga aytiladi.

---

225 
Sinaluvchi moddaning hajmiy og‘irligi 2 holda, zichlantirgan va sochiluvchan xolda 
aniqlanadi. 
Sinaluvchi moddaning hajmiy og‘irligini topish uchun hajmi ma'lum bo‘lgan silindr idish 
bo‘sh holatda tortiladi va uning ustiga og‘irligi bo‘r bilan yoziladi, voronka tagiga qo‘yiladi. 
Voronkadan erkin xolatda sement kukuni solinadi, ortiqchasi lineyka bilan olib tashlanadi va 
idish sement bilan tortiladi.
 
 
 
 
 
 
2-rasm. 
Hajmiy og‘irlikni aniqlash voronkasi.
 
Xajmiy og‘irligi sochiluvchan xolatda quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
V
0
=(P
1
-P)/V, 
g
/sm
3
. 
V
0
-hajm og‘irligi, R-bo‘sh idishning og‘irligi 
gr
, R
1
-mahsulotli idishning og‘irligi 
gr
, V-
idishning hajmi sm
3
. 
2-Jadval 
Sementning nomlari 
Hajm. og‘ir. Sochiluvchi, 
kg/m
3 
Hajm. og‘ir. zich holda,
kg/m
3 
Portlandsement 
900-1300 
1500-2000 
Putsolanportlandsement 
900-1000 
1200-1600 
shlakoportlandsement 
900-1100 
1200-1600 
 
Laboratoriya ishini o’tkazishda foydalaniladigan o’quv materiallari:
ko’rgazmali 
qurollar, natural namunadagi qurilish materiallari(bog’lovchi), virtual namunadagi o’quv-
laboratoriya jihozlari, xisoblash jadvallari. 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 
148.
Qosimov I.K. Qurilish materiallari. Darslik. T., Mexnat. 2004. 
149.
Maxmudova N.A.Bog‘lovchi moddalar. O‘quv qo‘llanma. T., Arxitektura, 
qurilish innovatsiya va integratsiya markazi. 2012. 
150.
Nuritdinov X.N., Qodirova D.SH. Bog‘lovchi moddalar va qurilish materiallarini 
tadqiq etish usullari. O‘quv qo‘llanma. T., Arxitektura, qurilish innovatsiya va integratsiya 
markazi., 2012. 
151.
Voljenskiy A.V. Mineralnыe vyajuщie veshestva. M., Stroyizdat. 1979. 
152.
N.A.Maxmudova Bog‘lovchi moddalar. O‘quv qo‘llanma. (lotin imlosida). T. 
Arxitektura, qurilish innovatsiya va integratsiya markazi. 2015. 
153.
Samig‘ov N.A. Bino va inshootlarni ta’mirlash materialshunosligi. TAQI. T. 
2005. 

---

226 
154.
N.J.Parsaeva, I.Bozozrov “Bog’lovchi moddalar laboratoriya ishlarini bajarish 
bo’yicha o’quv qo’llanma(Praktikum)”.