Abdulla Qahhor

1935-yil

IKKI YORTI – BIR BUTUN

Kamolxonov iltimosiga «xo‘p»degan javobni kutib, savol alomatiday gajak bo‘lib turganida telefon jiringlab qoldi. Bo‘lim mudiri Sulaymonov go‘shakni oldi.

• 
  Labbay... ha...ha...a? Vah-hah-ha-ha...
  

Negadir Kamolxonov ham kuldi va qomatini rostlab, kursiga sekin o‘tirdi.

• 
  Albatta, albatta,– dedi Sulaymonov jiddiy qiyofada,– masalan: baliq ko‘p yaxshi narsa – qovurilsa qanday shirin bo‘ladi! Biroq qovundan baliq hidi kelsa ko‘nglingiz ayniydi. Kamolxonov bu so‘zni kulgi uchun aytilgan gumon qilgan bo‘lsa kerak, o‘zini qattiq kulgiga chog‘lagan edi, Sulay- monovning kulmaganini ko‘rib, o‘zini jiddiy ko‘rsatish uchun
  

qoshlarini chimirdi, ustki labini so‘ra boshladi.

• 
  Qachon? – dedi Sulaymonov achchig‘i kelib, – o‘zin- giz bilasiz-ku, birodar, mingta xushomadgo‘yni ho‘l olib borib, quruq olib kelaman-a! Darrov taniyman-da. Otam sigirning sersut yoki kamsutligini ma’rashidan bilar edi. Yo‘q, yo‘q, ishoning! Kecha hammomga kirgani bilet olayotsam, kassir
  

«sovun kerak emasmi?» deydi. Bu nima degani? Men, birodar, yerning tagida ilon qimirlasa bilaman.
Sulaymonov shu gapni aytib, Kamolxonovga bir qarab qo‘ydi: shu qarash bilan faqat «ko‘rdingmi, men shunday odamman», demoqchi edi, xolos. Kamolxonov o‘zidan hadik- sirab, jinday qizardi, ammo sirini boy bermadi.
Sulaymonov go‘shakni qo‘yib, tantanali ravishda tug- machani bosdi. Kotiba kirdi.

• 
  Ayting, ovqat keltirilsin? – dedi Sulaymonov va Kamol- xonovga murojaat qildi. – Endi bo‘ladigan gap shuki, birodar, bu hojatingizni chiqarish ko‘p qiyin, ko‘p qiyin, birodar.
  

Kamolxonov iljaydi.

• 
  Bilaman, o‘rtoq Sulaymonov, faqat qiyin bo‘lgani uchungina sizning oldingizga kirdim. Siz, endi, qiyin deb... kamtarlik qilayotibsiz-da. Eshakni yashirsangiz hangrab sharmanda qiladi. Tag‘in ko‘nglingizga kelmasin, misol uchun aytayotibman, azbaroyi ochiqligim uchun... Siz aravaning gupchagini yerga ko‘msangiz, xudo ursin, bodring ko‘karib chiqadi!
  

Sulaymonov juda iyib ketdi, labidagi mamnuniyat tabas- sumini yashirish uchun o‘ng qo‘li bilan so‘l mo‘ylovini silay boshladi. Ovqat keltirildi. Sulaymonov bedananing suvxo‘rli- giday kichkina xurmachani oldiga tortdi va bo‘lak gap topol- may, qaymoqning ta’rifini qildi:

• 
  Bir shaharning qaymog‘i boshqa shaharning qay- mog‘idan farq qiladi-da?
  
• 
  Ha, albatta!
  
• 
  Ha, barakalla! Qaymoqni bir yalab qaysi shaharning qaymog‘i ekanini ayta olasizmi? Men darrov aytaman. Bay- bay... men yegan qaymoqlarni ariq qilib oqizsangiz hech qanday to‘g‘on turish bermaydi. Shuning uchun qaymoqning yaxshi-yomonini darrov ajrataman. Mana buningday qaymoqni umrimda yegan emasman. Ko‘ring-a, ajoyib!
  

Sulaymonov non bilan qoshiq uzatdi. Kamolxonov tarad- dudlanib qoldi: qaymoqdan, masalan, bir qoshiq yemak xushomadgo‘ylikka kirmasmikin?
Telefon jiringladi? Sulaymonov go‘shakni oldi? Kamolxonov jilmaydi va nazokat bilan nonga qaymoq surtib bir tishladi. Ajab, shunday maqtalgan qaymoq qatiqning mazasini beradi! Qatiq bo‘lganda ham qanday – achigan qatiq! Kamolxonov nonni bir iloj qilib yedi va mazza qilganiga ishora qilib, bosh chayqadi.

• 
  Qalay? – dedi Sulaymonov go‘shakni qo‘yib, – umrin- gizda shunday qaymoq yeganmisiz?
  
• 
  Haqiqatan... Sigirda bir gap bo‘lsa kerak. Men eng yaxshi qaymoqni Marg‘ilonda yegan edim, buning oldida uni un atalangan sut desa bo‘ladi. Xushbo‘yligini ayting...
  

Sulaymonov qaymoqdan bir qoshiq olib ichdi-da, birdan afti burushdi, tuflagani joy izladi, tufladi.

• 
  E, o‘lmabsiz, – dedi u og‘zini artib, – axir, bu qatiq-ku! Kamolxonov bir irg‘ib tushdi, gangidi:
  
• 
  Yo‘g‘-e, rostdanmi? – dedi shoshib va qoshiqdagi yuqni yalab uzoq ta’mini oldi, – haqiqatan qatiqqa o‘xshaydi.
  
• 
  Qatiqning o‘zi! Puf... Isini qarang, achigan qatiq!
  
• 
  Darhaqiqat, achigan qatiq, – dedi Kamolxonov va yana yalab ko‘rdi, – yo‘q, buzilgan qaymoqdir. Men hali betini yegan ekanman-da. Yaxshi qatiqning beti qaymoqday bo‘ladi-ku!
  

Kabinetga ikki kishi kirdi. Kamolxonov o‘rnidan turdi.

• 
  Endi men ishni boshlay beraymi?
  
• 
  Va’da berib ustidan chiqmasam to‘g‘ri kelmaydi-da.
  
• 
  Va’da bersangiz bas, qilmasangiz ham mayli.
  

Kamolxonov oyog‘ining uchida yurib chiqib ketdi. Idora xizmatchilarining bir majlisida Sulaymonovni rosa sulaytirishdi. Kamolxonov kim nima desa «To‘g‘ri!» deb chapak chalar edi.


1936-yil