Abdulla qodiriy ijodi va milliy ruh

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA 
“O‘tkan kunlar” romani bamisoli ulkan va tiniq ko‘zgu, unda o‘zbek 
millatining muayyan tarixiy sharoit, vaziyatdagi turmushi, urf-odatlari, ruhiy-

---

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 1 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Academic Research, Uzbekistan 654  www.ares.uz 
ma’naviy dunyosi, bo‘y-basti, qiyofasi keng ko‘lamda aniq-ravshan tasvirlanadi. 
Romandagi uchlik - oshiq, ma’shuqa va ag‘yor, bir qarashda, an’anaviy ishq 
dostonlarini ham eslatadi. Unda Otabek bilan Kumushning toza muhabbati, ishqiy 
kechinmalari, baxti va baxtsizligi juda zo‘r mahorat bilan ko‘rsatiladi. Asardagi juda 
kam insonlar qalbidan chuqur joy oladigan bir “durri bebaho” - ishq-muhabbat 
tuyg‘usiga doir inja tafsilotlar kitobxonni hayajonga soladi. Otabek bilan 
Kumushning saodatli onlaridan mahrum etgan fojiaviy sahnalar kishini chuqur o‘yga 
toldiradi. Muallif oshiqlarning ishqiy sarguzashtlari bahonasida muayyan tarixiy 
davrni - Turkistonning rus bosqini arafasidagi ahvoli, qora kunlarini ko‘z oldimizda 
gavdalantiradi. Ayni damda o‘lkaning tutqunlikka tushishining bosh sababi jaholat, 
qoloqlik va o‘zaro ichki nizolardir, degan fikrni g‘oyat ustalik bilan asarning 
mazmun-mohiyatiga singdiradi. 
“O‘tgan kunlar” romani mehnatkash xalqqa chuqur hurmat ruhi bilan 
sug‘orilgan. Yozuvchi Hasanali, usta Olim, Saodat, To‘ybeka, Oybodoq singari 
mehnatkash xalq vakillari obrazlarini mehr bilan tasvirlagan. Jumladan, Yusufbek 
hojining xizmatkori Hasanali uddaburro, tadbirli, sadoqatli, aqlli, g‘amxo‘r, vijdoni 
pok, mehribon - umuman oddiy insonga xos eng yaxshi fazilatlarni o‘zida 
mujassamlantirgan kishi obrazi sifatida kitobxon hurmatiga sazovor bo‘ladi. «O‘tgan 
kunlar» romanida xotin-qizlar obrazi salmoqli o‘rin egallaydi. Yozuvchi xotin-
qizlarning Kumushbibi, Zaynab, O‘zbek oyim, Oftob oyim, Saodat, Oybodoq, 
To‘ybeka, Xushro‘ybibi, Jannat kampir kabi o‘nlab xilma-xil obrazlarini yaratgan. 
Muallif Homid, Xushro‘ybibi, Jannat kampir, Musulmonqul, Azizbek, Sodiq kabi 
murakkab obrazlarni ham zo‘r mahorat bilan yaratgan. Asarda, Kumushbibi 
vafodorlik, go‘zallik va samimiylikning ramzi bo‘lsa, Xushro‘ybibi ichi qoralik va 
shumlik, battollik va yomonlik, behayolik va urshqoqlik, o‘jarlik va xudbinlik 
timsolidir.