Abdulla sher axloqshunoslik
Э т и ч е с к и е и с о ц и а л ь н о -п р а в е т в е н н ы е ф р а гм ен т ы и з д н е в н и к о в
Yüklə 140,19 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- / 9 1 . М ., «Знание», 1991. С. 62.
|
1 Э т и ч е с к и е и с о ц и а л ь н о -п р а в е т в е н н ы е ф р а гм ен т ы и з д н е в н и к о в
Д остоевск ого. / / Тарасов Б.Н. «Закон Я» и «Закон любви». Серия «Этика» 5 / 9 1 . М ., «Знание», 1991. С. 62. www.ziyouz.com kutubxonasi axloqiylik — ichki e ’tiqod bilan yakdillik, degan fikringizni ta n olmayman. Bu bor — yo‘g‘i halollik, lekin axloqiylik emas, men uchun axloqiy namuna va ideal bitta — Iso. Aytingchi, u kofirlarni yoqqan bo‘larmidi? Yo‘q. Demak, kofirlarni o‘tda yoqish axloqsiz qilm ishdir»1. Dostoyevskiy nazdida axloqiylik har bir inson his qilgan go‘zallik va shu go‘zallik tajassum topgan idealdan iboratdir. Insonning xatti-harakati ba’zan halol bo‘lsa ham , lekin uning qilmishini axloqsizlik deb baholash mumkin, zero, m a’lum bir paytlarda o ‘z e ’tiqodiga amal qilgandan ko‘ra, unga amal qilmaslik insonning axloqiyligini belgilaydi. Dostoyevskiy huquqiylikka emas, axloqiylikka e ’tiborni k o ‘proq qaratish lozimligini ta ’kidlaydi. Hakam fuqaroni mahkamaga tortar ekan, uning asl qiyofasini ko‘rmaydi. Zero, qonun insondagi barcha nozik tom onlarni qamrab ololmaydi. Shunday jinoyatlar ham borki, ular yerdagi hakam uchun q o ‘l yetmasdir. Yagona hakam insonning vijdoni, ya’ni uning botinida hukm chiqaruvchi Xudodir. Shuni ham aytish kerakki, buyuk rus mutafakkir yozuvchisi bilan Nitshe qarashlarida ancha-m uncha yaqinlik bor. C hunonchi, N itshe Dostoyevskiyni hali o ‘qimagan paytlaridayoq unga ham ohang flkrlar bildirgan. Xususan, ikkala mutafakkirning sotsializm borasidagi qarashlari deyarli bir xil. «Sotsializm, — deydi Dostoyevskiy, — insonga nisbatan hurmatsizlikka asoslangan... Sotsialchilar insonni qaytadan dunyoga keltirm oqchi, uni ozod qilm oqchi, uni Xudosiz va oilasiz taq dim etishmoqchi. Ular insonning iqtisodiy turm ushini zo'ravonlik bilan o ‘zgartirish orqali maqsadga erishish mumkin deb hisoblaydilar. Biroq, inson tashqi sabablardan emas, balki faqat ichki alm ashinuvlardangina o ‘zgarishi m um kin»2. Y ozuvchi-axloqshunos kom m unizm ni g ‘irt bem a’nilik deb ataydi. Chunki inson o ‘z shaxsini yo‘qotadigan, h atto biror-bir ezgu tashabbusni amalga oshirish im konini ham undan tortib oladigan jamiyatda yashash mumkin emas. Dostoyevskiy badiiy asarlarida qoniqmaslik o ‘tida yongan, ayni paytda ommadan ajralib qolgan yolg‘iz odamning fikr-o‘ylari va qalbini sezgirlik bilan, dadil tahlil etadi. Bunday odam qalbining q a’rida nafaqat yangi dunyo yaratish istagi — y o ru g 1, sururiy o rzu largina em as, balki Yüklə 140,19 Kb. Dostları ilə paylaş:
|