Mıs, mis, mısh, mish, emish janapayları kek etiw, mısqıllaw, boljaw hám shamalaw mánilerin, sımaq janapayı kemsitiw mánilerin bildiredi. Mısalı: Paxta jıynap bolǵansoń ketedimis, - deydi ǵoy jurt (mısqıllaw). Urıstan qorqadımish (mısqıllaw). Onıń ata-babası gúnanı kóp islegenmish (boljaw). Olar kúnine bir qısım otın bolsa da urlap, kelmese sol kúni uyqılay almaytuǵın adamsımaq maqluqlar.
Janpaylardıń bulardan basqa besinshi túri bolıp, olar anıqlaw janapayları dep ataladı. Anıqlaw janapaylarınıń toparın ǵoy, naǵız, dál kómekshi sózleri quraydı. Bulardan ǵoy sózi ózi qatnaslı sózden keyin kelip pikirdi anıq etip beriw ushın qollanıladı: Balalıq minez de óz aldına ótkinshi qızıq ómir ǵoy. Batırlıq biziń analarımızdan shıqqan ǵoy.
Naǵız, dál janapayları ózleri qatnaslı sózdiń aldında kelip, olardıń mánisin dál anıqlap kórsetedi. Mısalı: Qaltamnan bir rúpiydi alıp qarasam dál ózi eken.Mangusta degen maqluq jılannıń naǵız piri eken. (bulardı yadlaw shárt emes)
Janapaylardıń jazılıwı
Soraw, ayırıw-sheklew, kúsheytiw mánilerin bildiretuǵın ma, me, she, ǵana, tek, tek ǵana, hátte, da, de, tap, ǵoy t.b. janapayları gáp ishinde sózlerden bólek jazıladı. Mısalı: ayttı ma, barasań ba, ózim de, sen de, alǵan ǵoy. Tek Azat ǵana kelmedi. Tek ǵana Shamurat erte keldi. Jaydıń ishi tap kúndizgidey jarıq.
Mı, mi, bı, bi, pı, pi túrindegi janapaylar sóz benen betlik qosımtasınıń arasında jazıladı. Mısalı: adambısań, oqıymısań, kelemiseń, kórippiseń t.b.
Shı, shi, sesh, ós, mıs, mis, mıs, mish t.b. sıyaqlı modallıq janapaylar sózlerdiń sońına qosılıp jazıladı. Mısalı: aytshı, kelsesh, aytós, baradımısh, keledimish, kóriptimish t.b.
Aq, ay, aw, áy, a, á, sa, se, da t.b. sıyaqlı janapaylar defis arqalı jazıladı. Mısalı: sen-aq, sonday-aq, aytaman-aw, keler-aw, qoy-á, aytsań-a, ishseń-o, qoy-áy, qoysańız-da, shıdamaptı-da t.b.
Dostları ilə paylaş: |
