Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Tildiń payda bolıwı hám rawajlanıwı
Til de tariyxıy rawajlanıwshı qubılıs. Ol adamzat jámiyetiniń payda bolıwı menen payda boladı, sol jámiyet penen birge ómir súredi hám rawajlanadı. Tildiń payda bolıwı sananıń payda bolıwı menen tikkeley baylanıslı. Til adamlardıń bir-biri menen qarım-qatnas jasaw mútájligi nátiyjesinde payda bolǵan.
Jámiyettiń rawajlanıwı basqıshında ruw, qáwim, xalıq hám millet tilleri payda boladı. Birneshe ruwlardıń birigip qáwimge aylanıwı nátiyjesinde ruw tilleri qáwim tiline aylanǵan. Al, qáwimlerden xalıq payda bolǵan. Qáwimlerdiń belgili bir xalıq bolıp birlesiwi nátiyjesinde ulıwma xalıqlıq til ósip jetilisken. Xalıqlardan millet payda bolǵan.Milletlerdiń payda bolıwı, qáliplesiwi menen birge millet tilleri payda boladı. Millet tilleri hárbir milletiń bóliniwiniń shártli belgisi bolıp esaplanadı.
Milletlerdiń jámiyetlik turmısındaǵı ózgerisler millet tilleriniń rawajlanıwına múmkinshilik berdi. Millet tilleri tariyxıy rawajlanıwshı qubılıs retinde úlken ózgerislerge iye boldı. Jańa jámiyetlik turmıstaǵı ózgerisler tildiń leksikalıq quramınıń bayıwına keń múmkinshilikler tuwdırdı. Tildiń leksikası burın bolmaǵan óndiris, elektr, samolyot, aeroport, kosmodrom, traktor, kombayn, ekskovator, televizor, radio t.b. sıyaqlı jańa sózler menen tolıqtı. Sonday-aq, tilimizde burınnan qollanılıp júrgen geypara sózlerdiń qollanılıw órisi júdá tar bolsa, al házir olardıń mánisi hám qollanılıwı burınǵıǵa qaraǵanda ádewir keńeydi, jańa sóz dizbeklerin payda etti. Mısalı: Qúdiretli Watan, qúdiretli texnika, awıl xojalıǵı, xalıq xojalıǵı, suw xojalıǵı, toǵay xojalıǵı, xojalıq esabı, bay xojalıq, diyqan adam, dańqlı miynetkesh diyqan, qaharman diyqan t.b.
Tildiń rawajlanıwı menen qatar onıń fonetikası hám grammatikalıq qurılısında da ózgerisler, rawajlanıwlar boldı. Rus tili leksikasınan sózlerdiń kóplep ózlesiwi túpkilikli qaraqalpaq sózlerinde burın qollanılmaytuǵın v, f sesleri hám háripleri qaraqalpaq ádebiy tiliniń fonetikalıq sisteması hám orfografiyasınan orın aldı. Mısalı: vagon, ferma, fabrika, fermer t.b.
Sonday-aq, tildiń sóz jasaw, morfologiya hám sintaksis tarawlarında da ózgerisler, rawajlanıwlar orın aldı.