Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

ALMASÍQ
Atlıq, kelbetlik, sanlıqlardıń ornına almasıp qollanılatuǵın sózlerge almasıq dep ataladı. Almasıqlar gápte, kóbinese atlıq, kelbetlik, sanlıq hám ráwsihlerdi almastırıp, solardıń ornına qollanıladı. Mısallar: Men Stepanovtı shaqırǵan edim, ol da házir kelip qalar. Sırımbet baydıń tanaday iyti bar... Sol iytti qolǵa túsirmey baydı qolǵa túsiriw qıyın. Neshe adamdı aydap ketti? Jigirmalaǵan kisi bar qusaydı. Qashan keteyin? – dedim oǵan aqırın. – Erteń. Mısallardaǵı ol almasıǵı Stepanov atlıǵınıń, sol almasıǵı tanaday kelbetliginiń, neshe almasıǵı jigirmalaǵan sanlıǵınıń, qashan almasıǵı erteń ráwishiniń orınlarında qollanılǵan. Almasıq basqa sóz shaqaplarınıń ornına almasıwına qaray tómendegi túrlerge bólinedi:

1. 
   Almasıqlar atlıqtıń ornına kelgende: men, sen, ol, biz, siz, ózim, óziń, ózi, kim? ne? hárkim, állekim, heshkim, heshnárse t.b. túrinde qollanıladı.Bul almasıqlar atlıqlar sıyaqlı kóplik, tartım, seplik qosımtaları menen ózgeredi. Atlıqqa qoyılatuǵın sorawlarǵa juwap beredi. Gápte kóbinese baslawısh, bayanlawısh, tolıqlawısh hám anıqlawısh xızmetlerin atqaradı. Menseniń menen xoshlasıp atırıp, óziniń sózińdi qaytalamaqshıman. Sálem, aq paraxod, bulmen!
   
2. 
   Kelbetliktiń ornına almasıp keletuǵın bul, ana, mına, usı, sol, qanday, qaysı, hárbir, geybir, barlıq, gúllán, heshbir, heshqanday, álleqanday t.b. sıyaqlı almasıqlar seplik qosımtaları menen ózgermeydi. Olar kelbetlikke qoyılatuǵın sorawlarǵa juwap beredi. Bul almasıqlardıń bazıları atlıqlasqanda ǵana tartım, kóplik, seplik qosımtaları menen qollanıladı: Mınaw – ózimizdiń soqpaǵımız. Mınaw semiz, anawıńnıń ebindey sorpalıǵı bar. Olardıń hárqaysısı kúnine 5-6 tonna paxta terip júr.
   
3. 
   Sanlıqtıń ornına qollanılatuǵın neshe? qansha? neshinshi? neshew? birqansha, birneshe t.b. almasıqları sóz ózgertiwshi qosımtalar menen ózgermeydi. Gápte kóbinese anıqlawısh xızmetin atqaradı: Bıyıl bizler qansha paxta beriwimiz kerek.
   
4. 
   Almasıq ráwishtiń ornına almasadı. Bul mánide qansha? qayda? qaydan? qayaqqa?Almasıqları qollanıladı. Qayaqqa hám ne ushın sapar, Qashan, qayda barıp qonadı.
   

Almasıqlar qosımtalar arqalı basqa sóz shaqaplarınan jasalmaydı. Olardan basqa sóz shaqapları da onsha kóp jasala bermeydi. Házirgi tilde betlew, siltew almasıqlarınan jasalǵan ayırım sózler ǵana ushırasadı. Mısalı: menshik, menmen, mensinbew, ózimshil t.b.

5. 
   Almasıqlar, kóbinese atlıqtıń ornına qollanılatuǵın bolǵanlıqtan, kóplik seplik, tartım jalǵawları menen ózgeredi.Gápte, kóbinese baslawısh, tolıqlawısh hám anıqlawısh xızmetin atqaradı.