Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Toplaw sanlıqları
Toplaw sanları zatlardı san jaǵınan toplap kórsetedi hám nesheden? qanshadan? neshewlep? qanshalap?Sorawlarına juwap beredi. Olar dara, jup, tákirar sózler túrinde qollanıladı. Toplaw sanlıqlar tómendegishe jasaladı:

1. 
   Dara, jup, tákirar sóz bolıp kelgen sanaq, jıynaqlaw sanlıqlarına shıǵıs sepliginiń qosımtası jalǵanıwınan: ekiden, úshten, úsh-úshten, besewden, altawdan, ekew-úshewden, jeti-segizden, besew-besewden t.b. Ekewden ya úshewden Ushastkaǵa taradı. (A.D)
   
2. 
   Toplaw sanları –lap, –lep qosımtaları jalǵanıwı arqalıda jasaladı. Mısalı: onlap, júzlep, mıńlap, bir-birlep, ekew-ekewlep, besew-altawlap t.b
   

Geyde toplaw san jasawshı qosımtalar sanaq sanlarǵa dizbeklesip kelgen atawısh sózlerge jalǵanıp ta toplaw mánsin bildiredi. Mısalı: 5 tonnadan, 60 centnerden, 10 gektardan, 100 bastan, bir adamlap, eki adamlap t.b.
Geyde jıynaqlaw sanlıqları menen “ara” sóziniń dizbeklesiwi araqalı da toplaw sanlıqları jasaladı. Mısalı: Olar ekew ara, úshew aradan bólinip tarqasıp ketti.
Toplaw sanları sóz ózgertiwshi (kóplik, tartım, seplik) qosımtaları menen ózgermeydi.
Shamalıq sanlıqlar
Shamalıq san zattıń sanın, muǵdarın shamalap kórsetedi. Shamalıq sanǵa qansha? Nesheden? Qanshadan? sorawları qoyıladı. Shamalıq sanlıqlar tómendegishe jasaladı:

1. 
   Sanaq sanlarǵa –laǵan, -legen, -day, -dey, -tay, -tey qosımtalarınıń jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: onlaǵan oqıwshı, jigirmalaǵan qız, eliwlegen adam, júzdey qoy, bir mıńday tawıq t.b.
   

-day, -dey qosımtaları sanlıqtan keyingi atawısh sózlerge jalǵanıp qollanılǵanda da shamalıq máni bildiredi. Mısalı: bir saattay, on metrdey
2. Kóplik qosımtalı sanaq sanlarǵa orın (barıs) seplik qosımtasınıń jalǵanıwı arqalı waqıt, adamnıń jası shama menen kórsetiledi. Mısalı: saat beslerde, jası otızlarda, saat tórt-beslerde, jigirma beslerge kelgen jigit.
3. Sanaq sanlardıń juplasıp keliwinen de jasaladı.Mısalı: úsh-tórt, bes-altı, qırq-otız, qırq-eliw t.b.
Shamalıq sanlıqlar juplasıp keliwi arqalı sanlıqtıń barlıq túrlerinen de (toplaw sanlıqlarınan basqa) jasala beredi. Mısalı: Bir mıń toǵız júz on besinshi – bir mıń toǵız júz on altınshı jıllar. Ekew – úshewi Anyanıń albomına úńilip otır. Olar normanı eki – úsh yarım ese orınlaǵan ǵoy.
4. Seplik qosımtalı kelgen sanaq sanlarǵa aslam, artıq, jaqın, shamalas, juwıq, kóbirek, azıraq, oyaq-buyaǵında t.b muǵdar mánili sózlerdiń dizbeklesip keliwinen de jasaladı. Mısalı: júzden aslam, otızǵa jaqın, eliwge shamalas, qırqtan artıq, jigirmadan kóbirek, alpıstan azıraq, otızdıń oyaq-buyaǵında t.b.