Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Anıq keler máhál feyili sóylep turǵan waqıttan soń anıq bolatuǵın is-háreketti bildiredi. Olar tiykarı -a/-e, -y qosımtalarına pitken feyil sózlerge betlik jalǵawlarınıń (-man/-men, -sań/-seń, -dı/-di, -mız/-miz, -sız/-siz) jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: Bizdi atız basınan tabasız. Quwraǵan dalalar jasaradı. Shólistanǵa gúl kógeredi. Ol jer suwǵarıladı. Anıq keler máhál forması jaǵınan házirgi keler máhál menen birdey. Biraq gáptegi mánisi arqalı qaysı máhálge tiyisli ekenligi belgili boladı.
Boljawlı keler máhál feyili is-hárekettiń bolıw-bolmawın boljap kórsetedi. Olar tiykarı -ar/-er, -r (bolımsız túri -mas/-mes, -bas/-bes, -pas/-pes) qosımtalarına pitken feyil sózlerge betlik jalǵawlarınıń jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: aytarman, kelerseń, isler t.b. Búgin kún jawmas. Olar házir kelip qalar.
Niyetli keler máhál endi bolatuǵın is-hárekettiń maqsetin, niyetin bildiredi. Olar eki túrli usılda jasaladı:

1. 
   -a/-e, -y + jaq qosımtalı feyillerge betlik jalǵawlarınıń jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: Bir baxtımdı sınap kórejaqpan. Usı máseleni qolǵa alajaqpız.
   
2. 
   -maqshı/-mekshi, -baqshı/-bekshi, -paqshı/-pekshi qosımtalı feyillerge betlik jalǵawlarınıń jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: barmaqshıman, kórmekshimen, jazbaqshı, kórinbekshisiz, aytpaqshımız, esitpekshimen. Men sol shınlıqqa jetpekshimen. Ol ele qawın ekkizbekshi.
   

Keler máhál formaları geyde basqa máhál mánilerinde de qollanıladı. Mısalı: Bizler Nókiste turamız. (házirgi keler máhál). Bir kúni Arıq mergenniń qasına bir qız keledi.


FEYILDIŃ BETLIK EMES FORMALARÍ
Kelbetlik feyil
Zattıń belgisin is-háreket arqalı bildiretuǵın feyilerge kelbetlik feyil delinedi. Kelbetlik feyil eki sóz shaqabı – feyil hám kelbetliktiń mánisin bildiriwshi feyillerdiń ayırıqsha bi túri. Ol dórendi túrinde betlik mánige iye emes. Sonlıqtan betlik emes feyillerdiń toparına kiredi. Kelbetlik feyil is-háreket mánisinde kelgende dáreje, máhál, bet-san, bolımlı-bolımsızlıq qosımtaları menen ózgeredi. Basqa feyiller sıyaqlı seplik qosımtalı hám tirkewishli atawıshlardı basqaradı. Olar kelbetlikler sıyaqlı, kbinese atlıq sózlerdiń aldında kelip, onı is-háreket arqalı sıpatlaydı hám gápte anıqlawısh xızmetin atqaradı. Mısalı: súrilgen jer, qaynaǵan suw, orılmaǵan pishen, egiletuǵın jer t.b. Suwǵa qanǵan jılqılar seyisxanaǵa qarap shawıp ketti. Kelbetlik feyiller tómendegi qosımtalar arqalı jasaladı:

1.