Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Baslawısh penen bayanlawıshtıń arasına sızıqshanıń qoyılıwı
Baslawısh penen bayanlawıshtıń bildirliwi hám intonaciyasına qaray, olardıń arasına tómendegi jaǵdaylarda sızıqsha qoyıladı:
1.Baslawısh ta, bayanlawısh ta ataw sepligindegi atlıq sózlerden bolǵanda, aralarına sızıqsha qoyıladı: Atalar sózi – aqıldıń kózi. Perzent – ómir gúli. Ómir – eń jaqsı ustaz. Onıń atı – Gúlsarı.
2.Baslawısh siltew, geyde betlik almasıǵınan, bayanlawısh atlıq sózden bolǵanda yamasa kerisinshe bolıp kelse, baslawıshtan keyin sızıqsha qoyıladı. Mısalı: Bul – student. Ol –shopan. Anaw – Qarataw. Sizlerdiń basshıńız – men.
3.Geyde atawısh bayanlawıshtıń quramında zatlıq mánidegi bul siltew almasıǵı kelgende, baslawıshtan keyin sızıqsha qoyıladı. Aral táǵdiri – bul adam táǵdiri. Araldı saqlap qalıw – bul hámmeniń isi.
4.Baslawısh ta, bayanlawısh ta sanlıqtan bolǵanda, aralarına sızıqsha qoyıladı: Úsh jerdegi – úsh toǵız.
5.Baslawısh atlıqlasqan kelbetlik hám kelbetlik feyillerden bolıp, bayanlawısh atlıqtan bolsa yamasa kerisinshe bolıp kelgende baslawıshtan keyin sızıqsha qoyıladı: Balasınıń úlkeni – Azat, kishkentayı – Abat. Jarısta ozıp shıqqan – Marat.
6.Baslawısh háreket atı feyilinen, bayanlawısh atlıqtan bolsa yamasa kerisinshe bolıp kelgende, aralarına sızıqsha qoyıladı. Mısalı: Talantsız kisini tárbiyalaw – ómirdi zaya ótkiziw degen sóz. Meniń maqsetim – oqıw. Barlıq iste aldıńǵı qatarda bolıw – meniń maqsetim.
Úyge tapsırma: Baslawısh hám bayanlawıshtı tawıp asıtın sızıp kelemiz.
Ernazar alakóz — teńi-tayı joq xalıq qaharmanı. Bul haqqında kórnekli tariyxshı alım akademik Sabır Kamalov«XVII — XIX ásirlerdegi qaraqalpaqlar» degen miynetinde ayqın dálillep kórsetken. Sebebi, ǵárezsizlik ushın bolǵan gúresler hárbir xalıqtıń tariyxınıń tiykarı. Al, Maman biy menen Ernazar alakóz qaraqalpaqlardıń ǵárezsizligi jolında ólimge basın tikken xalıq batırları edi. Aydos biy haqqında xalıq ańızlarında hár qıylı pikirler aytılǵan. Bul ańızlarǵa qaraǵanda Aydostıń qol-qanatı, tiregi eki inisi — Begis penen Mırjıq bolıp, olar, shınında da, batır adamlar bolǵan. Aydostıń ármanların iske asırıw ushın gúresken adam Mırjıqtıń balası Ernazar alakóz. Ernazar — ismi, alakóz — onıń laqabı. Ol sonday túr-túsi kelisken, palwan adam bolǵan. Adamlar onıń batırlıǵınan ǵana emes, bálki kózqarasınıń ózinen aybınatuǵın bolǵan. Alakóz laqabı onıń kóziniń janıp turǵan ótkirligi ushın berilgen. Ol ákesinen jaslay jetim qalıp, anası Qumardıń tuwısqanı— dayılarınıń qolında tárbiyalanǵan. («E.Q.»)