Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Qospa gáptiń túrleri
Qospa gápler quramındaǵı jay gáplerdiń baylanısıw usılı, mánisi hám quramına qaray, dizbekli qosp gáp, baǵınıńqılı qospa gáp hám dánekersiz qospa gáp bolıp úshke bólinedi.

1. 
   Dizbekli qospa gáptiń jay gápleri dizbeklewshi dánekerler arqalı óz ara teń mánili bolıp baylanısadı. Mısalı: Baǵanaǵı ızǵırıq páseyipti, lekin kún suwıq eken.
   
2. 
   Baǵınıńqılı qospa gáptiń quramındaǵı jay gápler biri ekinshisin túsindirip, baǵınıw jolı menen baylanısadı. Baǵınıńqılı baylanıstı qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdiń mánilik qatnasları hám baǵındırıwshı dánekerler bildiredi. Baǵınıńqılı qospa gáptiń túsindiriwshi (baǵınıńqı) gápine pısıqlawıshqa tán sorawlar qoyıladı. Mısalı: Azanǵı ayaz kem-kem kúsheyip (qáytip?), kún suwıta basladı. Qoylar qozılap bolaǵannan keyin (qashan?), jumıslar birqansha jeńilleydi. Qorıqtaǵı jalǵızaqlar adamnan qorıqpaydı, sonlıqtan onı jaqsı baqlawǵa boladı. (sebep baǵınıńqılı qospa gáp)
   
3. 
   Dánekersiz qospa gáptiń jay gápleri dánekersiz intonaciya arqalı baylanısadı. Mısalı: Samal kúsheydi, átiraptaǵı hawadan shań aralas kúyiktiń iysi keledi. Usınnan keyin xatkerde tosattan bir ózgeris payda boldı: ol álle nársege quwanǵan tárizli edi.
   

Esletpe: Dánekersiz qospa gápler bir bas aǵzalı gáplerden quralǵan jaǵdayda birgelkili feyil bayanlawıshlı jay gáplerge uqsas bolıp keledi, biraq olar tómendegishe ózgesheliklerge iye boladı: Birgelkili feyil bayanlawıshlı jay gáptegi bayanlawıshlar bir baslawıshqa qatnaslı bolıp, onıń birgelkili is-háreketin bildredi. Bunday jaǵdayda bayanlawıshlar bir bette, birdey sanda keledi. Ortaq baslawısh, kóbinese birgelkili feyil bayanlawıshlarǵa tán boladı. Mısalı: Burınǵı klaslas doslarımnan Ermekti izledim, taba almadım. Qız qula dúzge kóz saldı, jan-jaǵına jaqsılap qarap shıqtı. Dánekersiz qospa gáptegi bayanlawıshlardıń hárqaysısı ayırım baslawıshtıń is-háreketin bildirip keledi yaǵınıy bayanlawıshlardıń hárbiri óziniń jasırın baslawıshına iye boladı. Bunday jaǵdayda bayanlawıshlar hárqıylı betlerde turadı. Mısalı: Átirapqa kóz taslayman, kórinbeydi. Barsańız, kútip aladı. Bul mısallardaǵı jay gáplerdiń bayanlawıshlarınıń hárqaysısı ayırım (jasırın) baslawıshtıń is-háreketin bildirgen. (Men) Átirapqa kóz taslayman, (ol) kórinbeydi. (Sizler) Barsańız, (Olar) kútip aladı. Sonday-aq birinshi jay gápte qollanılǵan baslawıshtıń ornına ekinshi jay gápte almasıq baslawısh qollanılsa, olardıń hárbiri óz aldına baslawısh dep qaraladı hám dánekersiz qospa gáp boladı. Mısalı: Asan karta bilmeydi eken, ol sonda da oynap otır.