Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova
- rasm. Mashina grafikasi dasturiy ta ’minoti
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.10- rasm. Mashina grafikasi dasturiy ta ’minoti.
67 D asturlash sistemalari. Dasturlash sistemalari uchta sinfga b o ‘linadi: mashinaga yo‘naltirilgan, muammoga yo‘naltirilgan va yordamchi sistemalar. Mashinaga yo‘naltirilgan sistemalar shu kompyuterga biriktirilgan kirish tiliga ega bo‘ladi, masalan, ikki adresli kompyuterlar uchun dasturlash sistemalari. Bu sistemalar kirish tili buyruqlari bo‘lib, bajariluvchi operatsiya kodiga (qo‘- shish, ayirish, ko‘paytirish, eslab qolish) birinchi va ikkinchi yacheykalar adreslariga ega bo‘lgan triadalar hisoblanadi. Bu sinfga belgili kodlashtiruvchilar, avtokodlar, mikrogeneratorlar ham kiradi. Dastrurlashni avtomatlashtirish uchun, ichki tillardan foydalanib yaratilgan sistema b o iib belgili kodlashtiruvchi sistema hisoblanadi. Belgili kodlashtirish darajasi «birga-bir» tasvirlanishga ega, y a’ni bitta belgili ko‘rsatmaga bitta mashina komandasi yoki konstanta to‘g ‘ri keladi. Bu sistemani qo‘llash deganda, mashina xotirasini avtomatik taqsimlab va haqiqiy adreslarni o ‘zlashtirib, belgili kodlardan mashina kodi bilan birgalikda foydalanish nazarda tutildi. Belgili kodlashtirish sistemalari mukammal dasturlashni avtomatlashtirish sistemalarini yaratish uchun baza bo‘lib hisoblanadi, masalan, buyruq generatorlarini. Keyingi mashinaga yo‘naltirilgan sistemalar modifikatsiyasi bu avtokod hisoblanadi. Avtokodning kirish tili bo‘lib, «bir nechtaga- bitta» til darajasi hisoblanadi, y a’ni avtokodning bitta ko‘rsatmasiga bir nechta mashina buyrug‘i mos keladi. Avtokodning asosini funksiyani yoki protsedurani bitta yozuv bilan belgilovchi mikrobuyruqlar tashkil etadi. Mikrobuyruqlar generatsiya qilish yoki o ‘matish yo‘li bilan mashina buyruqlariga o ‘giriladi. O 'm atishda har bir mikrobuyruqqa, unda bajarilishi kerak bo‘lgan hodisani amalga oshiruvchi, mashina tilidagi kutubxona moduli mos keladi. Generatsiya qiluvchi sistema mikrobuyruqlami tahlil qiluvchi maxsus dasturlardan tuzilgan b o iad i. Tahlil qilish jarayonida bajariladigan funksiya aniqlanib, ana shu funksiyani amalga oshiruvchi buyruq tashkil etiladi. Avtokoddan foydalanilganda, dasturlovchining mehnati unum- dorligi 10-2 0 % ga oshadi. Dasturlashning muammoga yo‘naltirilgan yoki protsedurali sistemalarida, belgili kodlashtirish tillari va avtokodlardan farqli, kirish tili sifatida konkret kompyuterga bog‘liq bo‘Imagan turli 68 algoritmik tillardan foydalaniladi. Bu tillar «bir nechtaga - bitta» darajasini tashkil etib, avtokoddan dasturlovchini mashina dastur- larini yozishdan to ‘liq ozod qilishi bilan farqlanadi. Dasturlashning protsedurali sistemalarining asosiy komponentlari algoritmik kirish tili va uni belgili kodlashtirish darajasiga va mashina buyrug‘iga o ‘giruvchi kompilyatorli translyator hisoblanadi. Dasturlashni protsedurali sistemalarini qo‘llash natijasida das- turlovchi mehnati unumdorligi yanada oshadi, lekin ortiqcha mashina buyruqlarini kiritish hisobiga va dastumi saqlash uchun kerakli xotira hajmini oshishi natijasida uning tezkorligi birmuncha kamayadi. Hamma sanab o ‘tilgan dasturlash sistemalarining asosida dastur tuzish uchun dasturlash tillari mavjud. Til vositasi bilan bir qatorda amaliy dasturlardagi xatoliklarni tekshirib, ulami aniqlab beruvchi maxsus dasturlar ham kiritilgan, ular otladka vositasi deb ataladi. Otladka qiluvchi sistemalar ikkita kategoriyali bo‘ladi: birinchisi ishchi dasturlami bajarish jarayonida qo‘llanilsa, ikkinchisi dasturlarda xatoliklar yuz berganda qoMlaniladi. Dasturlami bajarish jarayonida foydalaniladigan otladka vositalari oraliq axborotlami chop etishga chiqarishni, dastur bajarilishi davomida hujjatlash- tirishni ta ’minlaydi, mashina buyruqlarini bajarishga dastumi tayyorlaydi va yuklanuvchi modulni tashkil qiladi. Translyatorning ba’zi bir funksiyalarini ko‘rsatib o ‘tamiz. Translyatorlar kompilyator, yoki assembler, yoki interpritatorlar boMishi mumkin. Kompilyator dastumi mashina tiliga o ‘tkazishni ta’minlovchi, lekin uni bajarilishini ham ta ’minlaydigan dastur hisoblanadi. Assembler esa, Assembler tilida yozilgan dastumi translatsiya qiluvchi dasturdir. Agar kirish tilining bitta operatoriga bitta mashina buyrug‘i to ‘g ‘ri kelsa, unday holda bunday assembler absolyut yoki avtokod deb ataladi. Agar mikrobuyruqlar bir guruh mashina buyruqlariga o ‘girilsa, bunday translatsiya qiluvchi sistema makroassembler deb ataladi. Interpretator bu berilgan dastumi translatsiya qilish jarayonini, shu dastumi bajarilish bilan qo‘shib olib borishga moMjallangan siste- madir. Umuman xohlagan dasturlash sistemalari quyidagi funksiyalami bajaradi: 69 - kirish tillarida yozilgan algoritm va dasturlarni to 'g ‘ri yozilishini nazorat qiladi; - mavjud bo‘lgan xatoliklar va ulaming o ‘mi, xarakteri haqida axborot beradi; - xotirani umumiy taqsimlaydi; - berilgan topshiriqning ko‘pgina qism dasturlarida ishla tiladigan global o ‘zgaruvlami izohlaydi; - past darajali oraliq kirish tillarida yozilgan to ‘Iiq algoritmni yoki uning qismlarini translatsiya qiladi; - global o ‘zgaruvchilarga ega umumiy algoritmning translat siya qilingan qismlarini, qism dasturlarni avtomatik birlashtirishni amalga oshiradi; - bitta kutubxona algoritmning alohida qismlarini translatsiya natijalarini, keyinchalik yuklanish modullariga birlashtirish uchun yig‘adi; - texnik hujjatlami, y a’ni kiritish va mashina tilida chop etilgan dasturlarni, xotirani taqsimlanishi haqidagi m a’lumotlami va boshqa m a’lumotlami chiqaradi. Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|