Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova
-rasnu Ma ’lumotlar almashlashni tashkil qilish usullari
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.1-rasnu Ma ’lumotlar almashlashni tashkil qilish usullari.
Dasturlovchi m a’lumotlami kiritish va chiqarish amallarini dasturlarda qanday tasvirlashni aniqlashi va ulami kompyuter xotirasiga joylashtirish usullarini ko‘rib chiqishi, bundan tashqari 76 dastur modullari orasida axborot almashlash operatsiyalami tashkil qilishni bilishi kerak bo ladi. M a’lumotlar almashlash operatsiyasi dasturlash tillari operatorlari orqali berilib, operatsion sistema maxsus dasturlari boshqaruvida bajariladi. ALS lar DT ini yaratishda alohida dasturlarni komplekslarga birlashtirishda, turli dasturlaming bir qism m a’lumotlari bir-birini takrorlab kelishi mumkin. Bundan tashqari, ba’zi bir m a’lumot almashlashni qo‘lda mutaxassis tomonidan bajarish mumkin. Bunday ishlami bajarish usullarining asosiysi bo'lib, kompleksdagi barcha dasturlar uchun boshqa m a’lumotlar bazasini tashkil qilish hisoblanadi (4 . 1,b-rasm). Har bir dastur m a’lumotlar bazasining o ‘ziga kerakli qismi bilan ishlaydi, natijada m a’lumotlami takrorlanishiga chek qo‘yiladi va dasturlar o ‘rtasida axborot almashlash osonlashadi. Lekin bu m a’lumotlami sanksionlashtirilmagan murojaatdan va m a’lumot lami buzilishidan himoyalash muammosi kelib chiqadi, m a’lumotlami almashlashni rejalashtirishga boMgan talab kuchayadi. Shuning uchun ALS larda m a’lumotlarni bunday tashkil etish, dasturlovchilar mehnatini yanada murakkablashtiradi. ALS lar axborot ta’minotini mukammallashtirishdagi yana bir qadam uning tarkibiga dasturlar va m a’lumotlar bazasi o ‘rtasida ma lumotlar almashlashni tashkil qiluvchi maxsus dastur vositasini kiritib, m a’lumotlar bazasini boshqaruvchi sistema tashkil qilish hisoblanadi (4.1,d-rasm). MBBS dasturlovchini m a’lumotlarini kompyuter xotirasiga joylashtirishni rejalashtirish va ulami himoyalash vazifalarini bajarishdan ozod qiladi. M a’lumot almashlashni tashkil qilish uchun maxsus tilda m a’lumotlami izlashga so‘rovlar yaratish kifoya qiladi. Avtomatlashtirilgan loyihalashni protsedurasini bajarish uchun qayta ishlashga m o‘ljallangan dastlabki m a’lumotlar to ‘plamidan tashkil topgan axborot ta’minot, ya’ni berilganlar talab qilinadi. Bunday dastlabki m a’lumotlar ALS larni tashqi muhit bilan bog‘lanishini, loyihalashni turli daraja va bosqichlari o'rtasidagi bog‘liqlikni xarakterlaydi. M a’lumotlar ALS larga tashqaridan berilishi yoki oldingi bosqichlarda bajarilgan operatsiyalar natijalari bo‘lishi mumkin. Dastlabki m a’lumotlarga quyidagilami kiritish mumkin: 77 - ishlatiladigan materiallar, qurilmalar, texnologik rejimlar xa- rakteridagi normativ m a’lumotlar; - standart va tipli loyiha yechimi operatsiyalari kutubxonasi; - texnik-iqtisodiy axborotlami kodlashtiruvchi va sinflovchi sistemalar; - konstruktorlik, texnologik va dasturlar hujjatlari komplektlari; - algoritmlar fondi, sistemali dasturli komplekslar va amaliy dasturlar kutubxonasi; - mahsulot loyihalari arxivlari; - kutubxonadagi ilmiy-texnik m a’lumotlar. Bu axborotlar ALS lar qismsistemalarining tabiiy tillarida, dasturlash tillarida, kirish va chiqish tillarida yoki qandaydir ichki tillarda tasvirlanib, ALS lar axborot ta ’minotini tashkil qiladi. ALS axborot ta ’minotning asosini m a’lumotlar banki tashkil qiladi, m a’lumotlar banki o ‘z navbatida m a’lumotlar bazasi va m a’lumotlar bazasini boshqarish sistemasidan tashkil topadi. Hozirgi davrda kompyuterlardan faqat hisoblash ishlarini bajarishda foydalanib qolmay, balki axborotlami yig‘ish, saqlash va ularga ishlov berish uchun ham foydalaniladi. Shu sababli maxsus m a’lumotlar bazalarini va bu bazalami boshqarish sistemalarini yaratish bugungi kunning eng muhim masalasi bo‘lib qolmoqda. M a’lumotlar bazasini boshqarish sistemasining asosiy vazifasi, bazada saqlanayotgan axborotlarga murajaat qilish samaradorligini ta ’minlashdan iboratdir. M a’lumotlar bazasini yaratishga bo‘lgan talab zamonaviy ALS lar yaratilishi bilan yanada oshib bormoqda. ALS larda qo‘llash uchun, kompyuterlarda tasvirlanishi kerak bo‘lgan obyektlar to ‘plamlari predmetlar sohasi deb ataladi, obyekt- laming o ‘zi esa - predmetlar sohasining obyektlari deb ataladi. M a’lumotlar bazasi - ko‘rilayotgan aniq predmetlar sohasidagi obyektlar holatlarini va ular o ‘rtasidagi munosabatlami tasvirlovchi, o ‘zaro bog‘langan m a’lumotlaming nomlangan to ‘plamlaridir. M a’lumotlar bazasini boshqarish sistemasi — bu ma’lumotlar bazasini yaratish va uni foydalanuvchi bilan bog‘lash uchun m o‘ljallangan dastur vositalari to ‘plamidir. MBning barcha apparatli va dasturli vositalarini boshqa- ruvchisini m a’lumotlar bazasi administratori deyiladi. MBsiga quyidagi asosiy talablar qo‘yiladi: 78 • unumdorligi bo‘yicha ko‘p taraflama bog‘liqlikni o ‘matish; • MBni yaratishda va uni ishlatishda minimal sarf-xarajatlar; • to liq bo lishligi va m a’lumotlami izlash imkoniyatlari yarati lishi; • ruxsat berilmagan murojaatlarga maxfiylik va xavfsizlikni ta ’minlanishi; • yaratilgan va loyihalanilayotgan MBlari bilan bog‘lanishni ta’minlash; • oddiylik; • m a’lumotlarni o‘mini o ‘zgartirish va sozlash imkoniyatini ta ’minlash. Oxirgi talab MBBSsi uchun MBning rivojlantirish dinamikasini hisobga olib, berilgan predmet sohasiga moslashishga ega avtomatlashtirilgan axborotlar sistemasi konsepsiyasini tashkil qi ladi. M MBsi ikkita aspekt bilan xarakterlanadi: axborotli va mani- pulatsiyali. Axborotli aspekt berilgan predmet sohasiga ko‘proq mos keluvchi m a’lumotlaming stmkturasini tasvirlaydi, manipulatsiyali aspekt esa, m a’lumotlar strukturalari bo‘yicha ishlash, ya’ni ma lumotlami tanlash, to'Idirish, olib tashlash, tiklash va o ‘zgartirish hisoblanadi. REV ALS lari MBsida saqlanayotgan m a’lumotlami ikkita asosiy guruhga bo lish mumkin, arxivlar va ishchi massivlari. Arxiv о z tarkibiga kam o ‘zgaradigan m a’lumotlami kiritadi: unifitsir- lashtirilgan detallar va asboblaming tuzilishi, parametrlari, tiplari to ‘g ‘risidagi m a’lumotlar, masalan tranzistorlar, rezistorlar, konden- satorlar, undan tashqari tipli Ioyihalar va texnologik jarayonlar, materiallar, qoidalar va cheklanishlar, ГОСТ normativlari, fizik konstantalar, chizmalardagi tipli grafikli tasvirlar va boshqalar. MBsi ishchi massivlari, konkret REVsini loyihalashning oldingi bosqichida olingan va keyingi bosqichda foydalanish uchun m o‘ljal- langan natijalarini o‘z tarkibiga kiritadi. Bu massivga konstruktorlik hujjatlami, texnik izohlami va loyiha haqidagi axborotlardan tuzilgan boshqa hujjatlami ifodalovchi kodlar massivlari kiradi. MBsining bu qismining asosiy xususiyati bo‘lib uning arxivga nisbatan tez yangilanib turishi hisoblanadi. 79 M a’lumotlar banki — bu m a’lumotlami markazlashgan holda yig‘ish va undan jam oa bo‘lib foydalanish uchun mo ljallangan dasturiy, lingvistik, tashkiliy va texnik vositalar to'plamidir. MBN umumiy maqsadli va maxsuslashtirilgan MBNga bo‘linadi. Umumiy maqsadli MBN turli avtomatlashtirilgan boshqarish sistemalarida va katta-katta axborotli sistemalarda ishlatilishga m o‘ljallagandir. Bunday MBN tashkil qilish umumiy maqsadli MBBS tashkil qilishni taqozo etadi. Umumiy maqsadli MBBS m a’lumotlami boshqarishda katta imkoniyatlarga ega hisoblanadi. Maxsus MBN maxsus loyihalash ishlarini bajarish jarayonidan tashkil qilinadi, ular kamroq universal bo‘lib, m a’lumotlami izlab topishga kam vaqt ketishi bilan xarakterlanadi. Ularda m a’ lumotlami tiklash, protsedurasi soddaroq bo‘lib, operativ xotirada MBBS dasturini joylashtirishga sezilarli kam jo y sarf bo‘ladi. Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|