Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.5-rasm. Loyihalash yo ‘nalishini tashkil qilish.
|
natija foydalanuvchiga tushunarli b o ‘lgan tilga о giriladi.
Kuzatish tillari. Kuzatish tillari masalani yechilish jarayonida bevosita kompyuter bilan foydalanuvchi o ‘rtasidagi muloqot qilishga m o‘ljallangan tillardir. Kompyuteming qanday tartibda ishlashiga qarab (paketli yoki interaktiv) bu tillar muloqotli va muloqotsiz tillarga bo‘linadi. Muloqotli tartib ALS lar uchun xarakterli b o iib , undan bu sistemada hozirgi davrda loyihalash jarayonining to ‘la shakllan- tirilmagan bosqichlarini loyihalashni tezlashtinsh uchun foydalaniladi. Muloqotdan foydalanish interaktiv sistemalar yaratish asosida amalga oshiriladi. 56 3.5-rasm. Loyihalash yo ‘nalishini tashkil qilish. Interaktiv sistemalar muloqotli til vositalarini, loyihalash jara yonini boshqaruvchi, foydalanuvchi direktivalarini interpretatsiya qiluvchi va berilgan loyihalash protsedurasini bajaruvchi majmua sistemalarini o‘z tarkibiga kiritadi. Muloqotli loyihalash sistemalari quyidagi funksiyalami bajarishini ta ’minlay olishi kerak: - foydalanuvchi tomonidan kiritilayotgan frazalaming to‘g ‘ri yoki noto‘g‘riligini kuzatib borishi va grammatik xatolami aniqlab ulami to ‘g‘ri variantini aytib berishlar usulida ko‘rsatib turishi kerak; - foydalanuvchining savoliga eng minimal vaqtda javob bera olishi kerak; - muloqot tili foydalanuvchiga tushunarli b o iish i kerak va servis xizmat ko‘rsatishlar kiritilgan b o iish i kerak. Muloqot tillari aktiv yoki passiv bo‘lishi mumkin. Interaktiv loyihalash sistemalari passiv tillar asosida quyidagi xususiyatlarga ega bo‘ladi: 57 - muloqotni tashkil qiluvchi bo‘lib sistema hisoblanadi. Ba’zi bir aniqlangan nuqtalarda sistema ishini to ‘xtatib, foydalanuvchiga murojaat qilishi mumkin; — foydalanuvchi tomonidan faqatgina «ha», «yo'q» deb javob beriladigan qilib, sistemaning m a’lumotlari yaratiladi. Interaktiv sistemada aktiv tillardan foydalanilganda muloqot ikki tomonlama amalga oshiriladi, foydalanuvchi xohlagan vaqtida hisoblashni to‘xtatib kompyuterga murojaat qilishi mumkin. Muloqot tili direktivali til hisoblanadi, chunki sistemada turli direktivalar zaxirasi k o ‘p bo‘ladi. Muloqot tillaridan foydalanish natijasida, ALS dan eng past malakaga ega foydalanuvchilar ham foydalanishi mumkin. Muloqotli tillami tashkil qiluvchitari bo‘lib, sistemaning m a’lumotlari va foydalanuvchi m a’lumotlari hisoblanadi. Siste maning m a’lumotlari axborotli, so‘rovli, aytib berishli ma lu- motlarga bo‘linadi. Axborotli m a’lumot foydalanuvchi reaksiyasini talab qilmaydi va oxirgi oraliq natijalami chiqarish uchun, undan tashqari sistemaning o ‘sha vaqtidagi holatini, uning ishlash tartibini ko‘rsatish uchun xizmat qiladi. So‘rov m a’lumotlari algoritmlaming shohlangan nuqtalarida kerakli shohni tanlash uchun va dastlabki m a’lumotlami operativ kiritish uchun xizmat qiladi. So‘rovlarga foydalanuvchi javob berishi kerak bo‘ladi. Agar foydalanuvchi javob bermasa, avtomatik tarzda javob, indamaslik tartibi orqali tanlanadi. Aytib berishlar foydalanuvchilaming grammatik xatolarini to 'g ‘rilashda, variant- larini menyudan tanlashda ishlatiladi. Foydalanuvchi m a’lumotlari passiv tillardagi sistema so‘rov- lariga sonlar, menyu elementlari, belgilar ko‘rinishidagi javoblar b o ia d i, aktiv tillarda esa, ishchi va xizmatchi deriktivalar hisoblanadi. Ishchi deriktivlar loyihalash protsedurasini bajarishni talab qiladi. Xizmatchi deriktivlar sistemani ishlashini boshqarish uchun ishlatiladi. Foydalanuvchi deriktivlari yordamida quyidagi funksiyalarni bajarish mumkin: - dastlabki m a’lumotlarni kiritish yoki korrektirovka qilish; — loyihalash uchun masala kiritish yoki korrektirovka qilish; 58 - ishlatilayotgan elementlar parametrlarini kiritish yoki korrek tirovka qilish; - dastlabki izohni translatsiya qilish natijasida aniqlanadigan xatoliklami to ‘g ‘rilash va qayta loyihalashga yuborish; - displey ekranida axborotni kerakli sonli pozitsiyaga surish; - masala yechilishi davomida axborotlami olish; - arifmetik-raqamli tashqi qurilmalarga natijalami olish uchun berish; - m a’lumotlar bazasini qarab chiqish va o'zgartirish; - m a’lumotnoma axborotlarini olish. Muloqotli sistemaning afzalligi, sistemaning foydalanuvchiga sistemadan foydalanish qoidalarini o ‘rgatish xususiyati hisoblanadi. Yüklə 3,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|