7.1.7jadval Ba’zi rivojlangan mamlakatlarda yashirin iqtisodiyotni baholovchi ko‘rsatkichlari dinamikasi, 1960-1980 yillar, YaIMga nisbatan % da 125 Rivojlangan davlatlar.
1960 y
1970 y
1980 y
Daniya (F.Shnayder bo‘yicha.)
3.8 - 4.8 5.3 -7.4
6.9 -10.2
Norvegiya
(I.Lundager
va
F.Shnayder bo‘yicha)
1.3 -1.7 6.2 -6.9
10.2 – 10.9
Shvetsiya
(I.Lundager
va
F.Shnayder bo‘yicha)
1.5 -1.8 6.8 -7.8
11.9 – 12.4
GFR (K.Kirxgassner bo‘yicha)
2.0 – 2.1 2.7 -3.0
10.3 – 11.2
AQSh (V.Tanzi bo‘yicha).
2.6 - 4.1 2.6 -4.6
3.9 -6.1
Bu tadqiqotlar Rossiya olimlari tomonidan 1980 yillardayoq
o‘rganilgan va mazkur hodisalarni “kapitalizm umumiy inqirozi”
ning namoyon bo‘lish shakllaridan biri sifatida talqin qilishga moyil
bo‘lgan sovet jamiyatshunosligida ma’lum darajada yoritilgan
126
.
123
Qarang:
Gutmann P. M. Statistical Illusions, Mistaken Policies // Challenge.
1979. Vol. 6. No. 22. P. 14-17.
124
Qarang:
Tanzi V. The Underground Economy in the United States and Abroad.
Lexington, Mass., 1982.
125
Quyidagilar asosida tuzilgan:
Lacko М. Rejtett gazdasag nemzetkozi
osszehasonlitasban // Kozgazda-sagi Szemle. 1995. S. ; Наумов Ю.Г., Латов Ю.В.
Экономическая безопасность и теневая экономика. Учебник. М.: Академия
управления МВД России, 2016. – С.165.
126
Qarang, «Американская модель: с будущим в конфликте»: Скрытая сила
подпольной экономики // «Американская модель»: с будущим в конфликте. М.,
Rossiya adabiyotlarida mazkur muammolar bo‘yicha Germaniyadagi
xorijiy tadqiqotlar yoritilgan
127
. 1987 yilda chop etilgan
M.I.Nikolayev
va
A.Yu.Shevyakovlarning
monografiyasi
rivojlangan G‘arb mamlakatlaridagi xufyona iqtisodiyotning eng
yaxshi umumlashtiruvchi sharhi bo‘lib qolmoqda
128
.
Rivojlangan mamlakatlardagi norasmiy iqtisodiyot baholash
ko‘rsatkichlari dinamikasini kuzatadigan bo‘lsak (7.1.5, 7.1.6-
jadvallar), oxirgi o‘n yilliklarda nafaqat rivojlanayotgan, balki yuqori
darajada rivojlangan mamlakatlar xo‘jaligida ham yashirin iqtisodiy
faoliyat ko‘lamlarining mutloq va nisbiy o‘sishi barqaror tendensiyasi
kuzatilmoqda.
Rivojlangan kapitalistik mamlakatlarda norasmiy iqtisodiyot
“ochilishi” bilan deyarli bir vaqtda 1970 yillarning oxirida sotsialistik
lager mamlakatlarida ham “norasmiylik” ning keng tarqalishi yuz
berdi. 1977 yilda amalda bir vaqtda AQSh da sovet iqtisodiyotidagi
yashirin iqtisodiy faoliyat ko‘lamlari va shakllari to‘g‘risidagi ikki
konseptual maqolalari chop etildi: Amerika sovetologi Gregori
Grossmanning “SSSR da ikkinchi iqtisodiyot” va Amerikaga ketgan
sobiq sovet iqtisodchisi Aron Katsenelinboygenning «Sovet Ittifoqida
rangli bozorlar»
129
. Ular mahalliy hisobga olish va nazorat qilishni
markazlashgan rejalashtirishga noroziliklar bildirilgan, ammo
bartaraf qilinmagan SSSR va Sharqiy Yevropa mamlakatlaridagi
mustaqil xo‘jalik faoliyati to‘g‘risidagi sovetologik tadqiqotlar keng
oqimini boshlab berishdi. 1980-yy. da sovetologlar umumiy rejalilik
va tartibga solinuvchanlik ostida haqiqatda norasmiy, nazorat
qilinmaydigan ishlab chiqarish rasmiy ishlab chiqarishga nisbatan
1984. С. 70-75.
127
Qarang: Неформальная экономика и гибкий рынок труда: теория и
практика в ФРГ. (Научно-аналитический обзор.) М., 1987; Экономика в подполье.
М., 1984.
128
Qarang:
Николаева М. И., Шевяков А. Ю. Указ. соч. См. также:
Любимова В. О некоторых формах занятости рабочей силы в капиталистических странах //
Мировая экономика и международные отношения. 1984. № 3. С. 75-79;
Она же. Формальная и неформальная экономика - единое целое? (Рец. на: La Flexibilite en
Italic P., 1989) // Мировая экономика и международные отношения. 1991. №9. С.
155-157;
Райг И. X. Нелегальная экономическая деятельность // Постижение:
Социология. Социальная политика. Экономическая реформа. М., 1989. С. 203-216.
129
Qarang:
Kalsenelinboigen A. Op. cit. P. 62-85.
ko‘p jihatdan kam rol o‘ynamaydigan aralash turdagi iqtisodiy tizim
yashirinadi, degan fikrga kela boshladilar
130
.