Academic research in educational sciences volume 2

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-1108-1113 
Academic Research, Uzbekistan 1139 www.ares.uz 
irodaviy, hissiy jarayonlar birgalikda namoyon bo‗ladi. Jonli bilish faoliyati uchun, 
bilimga bo‗lgan har tomonlama, chuqur qiziqish, muayyan kuch sarf qilinishi, diqqat, 
belgilangan maqsadga erishish uchun zarur bo‗lgan aqliy va jismoniy kuchlar 
qaratilgan bo‗lishi lozim. Bilish faolligi individual bo‗ladi, u shaxsning tug‗ma 
qobiliyati emas, balki uning xatti-harakatlari jarayonida shakllanadi.
Talabalarning jonli bilish faoliyati uchun quyidagilar xosdir: 
• bilimga va o‘quv maqsadlariga boUgan chuqur, har tomonlama qiziqish; 
• aqliy, jismoniy va intellektual kuchlami faol namoyon qilish;
• diqqat, xotira, iroda va boshqa ruhiy sifatlami to‘plash.
Bilish faolligi jarayonida quyidagi 4 sath ajratiladi:
• reproduktiv faollik. Bunda ―tayyor bilimlar‖ni egallashga tayyorlik, qizg‗in 
qayta ishlash faoliyati kabilar amal qiladi;
• applikativ faollik — unga qizg‗in tanlov-yaratish faoliyatiga tayyorlik 
xarakterlidir;
• izohlashdagi faollik — ma‘no-mazmunni qizg‗in izohlash, tushuntirish va 
ochib berishga tayyorlik;
• produktiv (samarali) faollik — unga yangilikni qizg‗in ijod qilishga tayyorlik 
xarakterlidir.
Bilish faolligi rivojlanishi bir necha bosqichlami o‗z ichiga oladi:
• mustaqil xatti-harakatlarga intilishda namoyon bo‘ladigan amaliy faoliyatdagi 
faollik;
• o‗rganilayotgan hodisalaming mohiyati va tamoyillarini qo'lga kiritishdagi 
intilish;
• ijodiy faollik oliy bosqich bolib, u sabab-oqibat bogilanishidan, ijodiy 
fikrlaming haqqoniyligiga, uning hayotiy va bilish qimmatiga ishonch hosil qilishdan 
tarkib topadi.
Pedagogika va psixologiyaga oid adabiyotlar tahlili shunday xulosa qilishga 
izn beradi: o‗qitishda bilish faoliyatini jonlantirish deganda tom ma‘noda fikrlash 
ishining faolligi tushuniladi. Fikrlash faolligi bilish faoliyatida maqsadga muvofiq 
analiz va sintezda, o‗quv materiallarini konkretlashtirish va bir tizimga keltirishda, 
induksiya va deduksiyani qo‗llashda, bilimlar tizimini egallashda, dunyoqarash 
hamda tasavvurlar va tushunchalarni ishlab chiqishda namoyon bo‗ladi. 
Talabalarning ijodiy faolligi rivojlanishi shaxsning o‗iganilayotgan narsa va 
hodisalar mohiyatiga chuqur kirib borishga intilish va bilish faoliyatiga yangilik va 
ijodiylik unsurlarini olib kira olishi qobiliyati bilan xarakterlanadi. Bu tushunchalar 

---