ACİl triyaj eğİTİm rehberi ocak 2015 İÇİndekiler
Yüklə 318,43 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tablo 1: Kavramsal ESI Algoritması
- GEBE HASTADA TRİYAJ Doç. Dr. A. Sadık GİRİŞGİN
- 1. Karın Ağrısı ve vajinal kanaması olan hastalar hayatı tehdit eden bir durum olmasa bile dikkatlice değerlendirilmelidir.
- 2. Gebelik hikayesi ve son adet tarihi, doğurganlık çağındaki tüm bayanlarda sorgulanmalıdır.
- 3. Triyaj görevlisi, erken gebelik evresinde ektopik gebelik ve spontan düşük olabileceğini mutlaka hatırlamalıdır.
- 4. Lokalize abdominal ağrısı, vaginal kanaması yada parça (pıhtı) atığı olan, 14-20 haftalık ve ESI seviye 2 üzerinde gebeler, mutlaka uzmana yönlendirilmelidir.
- 5. Triyaj görevlisi ileri gebelik evresinde görülebilecek ablasyo placente ve plesanta previa semptom ve bulgularını değerlendirebilmelidir.
- 6. Ana yakınması çok miktarda vajinal kanama olan postpartum hastalar da ESI seviye 2 kabul edilir ve acil olarak uzmanla görüşmelidir.
- 7. Hemodinamik instabilitesi ve yaşam desteği gerektirecek durumlarda ki tüm kadın hastalar gebe yada lohusa olmasa da ESI seviye 1 olarak değerlendirilmelidir.
- Suyu (erken) gelen gebeler
- Kol yada bacak sarkması
- Başağrısı (yüksek tansiyon)
- SALDIRGAN/PSİKİYATRİK HASTADA TRİYAJ Yrd. Doç. Dr. Zerrin Defne DÜNDAR
- Saldırgan (kavgacı) hasta
- Triyaj odasının özellikleri
- Hastanın değerlendirilmesi
- Değerlendirmeye yardımcı olabilecek örnek sorular
- Emergency Severity Index (ESI) triyaj sistemine göre saldırgan/psikiyatrik hastaların değerlendirilmesi
- ESI Sınıf 5
- TRİYAJDA MEDİKO-LEGAL KONULAR Prof. Dr. Bülent ERDUR
|
ESI 1. seviye: Acil yaşam kurtarıcı müdahale gerektiren hastaları kapsar. Resusitasyon endikasyonu olan Kardiyopulmoner arrestli, bilinci kapalı, hipoperfüzyon bulguları olan hipotansif hastalar, ciddi solunum sıkıntılı hastalar, mental durum değişikliği olan hipoglisemik hastalar, acil olarak kristaloid ve kolloid sıvı resusitasyonu gereken travma hastaları ve anafilaktik reaksiyonlu hastalar bu basamakta yer almaktadır. Zaman geçirmeksizin hastaya ivedilikle müdahale yapılması gerekir. ESI 2. seviye: Bekleyemeyecek durumda olan hastaları kapsar. Bu gruptaki hastalara; göğüs ağrısı, inme, ani bilinç değişikliği olan yaşlı, intihar düşüncesi olan hasta, stabil hemodinamili ektopik gebelikli hasta, gastrointestinal sistem kanaması, pnömotoraks, kemoterapi alan ateşli hastalar örnek olarak verilebilir. Bu hastalar hemen muayene odasına alınır ve 10 dakikayı geçmeyecek şekilde doktorun hastanın başında olması sağlanır. Yaşamsal bulguları stabil genç karın ağrılı hastalarda ESI seviye 3 iken, yaşlı hastalarda karın ağrısı varlığında ESI seviye 2 de kategorize edilmektedir. ESI 3. seviye: Birden fazla kaynağın kullanılacağı düşünülen ve vital bulguları stabil olan hastaları içerir. Bu hastalara karın ağrısı, pnömoni, kırık şüphesi olan hastalar örnek olarak gösterilebilir. Bu hastalar boş oda varsa muayene bölümüne alınır, eğer yer yoksa bekleme salonunda bekletilebilinir. ESI 4. seviye: Bu seviyedeki hastalar tek kaynak kullanımı gereken idrar yolu enfeksiyonu, basit kesiler, bel ağrısı, ayak bileği burkulması gibi sorunları olan hastalardır. ESI 5. seviye: Bu seviyedeki hastalar kaynak kullanımı gerektirmeyen sadece fizikmuayene ile karar verilebilecek boğaz ağrısı, burun akıntısı gibi şikayetlerle başvuran hastalardır. ESI 4 ve 5 hastalar saatlerce bekleyebilir veya hızlı bakı ünitesinde değerlendirilebilir. Buna ek olarak ESI’da 4 karar noktası oluşturulmuştur (Tablo 1). Tablo 1: Kavramsal ESI Algoritması 
Yaşlı Hastalarda Risk Durumları Örnekleri
Kaynaklar
GEBE HASTADA TRİYAJ Doç. Dr. A. Sadık GİRİŞGİN Kadınlar için uygulanan triyaj çoğunlukla erkeklerinki ile aynıdır. Ancak dış ve iç cinsel organların hastalıkları ve gebelik kadınların özel durumudur. Kadınların triyajı esnasında bunlar dikkate alınmalıdır. Gebe hastalarda hem anne, hem bebeğin hayatını tehlikeye sokacak durumlarla karşılaşılabilir. Bu gibi durumlarda anne hayatı önceliktir. Ancak annenin hayati tehlikesi olmadığı durumlarda bebek ihmal edilmemelidir.
Bu hastalarda karın ağrısı sebebi akut appendisit, akut kolesistit yada renal kolik gibi genel nedenlere bağlı olabilirken, over torsiyonu yada PİD gibi jinekolojik nedenlere de bağlı olabilir. Bunların yanında dış gebelik rüptürü gibi obstetrik nedenlerde karın ağrısı yapabilir. Obstetrik ve jinekolojik ağrılar daha çok pelvik bölgede görülmesine rağmen karnın tüm bölgelerinde görülebilecekleri de akılda tutulmalıdır. Vajinal kanamalarda hormanal bozukluklara, travmaya yada gebeliğe bağlı olabilir. Bunların hepsinin ayrımı için hikaye çok önemlidir. (başlangıç zamanı, ağrının yeri, yayılımı, kusma gibi eşlik eden bulgular,kanamada gelen materyalin özelliği, kokusu, süresi,...) 2. Gebelik hikayesi ve son adet tarihi, doğurganlık çağındaki tüm bayanlarda sorgulanmalıdır. Doğurganlık çağında ki tüm bayanlarda gebelik ihtimali olabileceği düşünülmeli ve gebeliğe ya da komlikasyonlarına bağlı semptomlar görülebileceği unutulmamalıdır. Hastanın bekar olması, çok genç yada yaşlı olması bu ihtimalleri azaltsa da asla dışlamaz. Hastalar kabul etmese bile triyaj görevlisi doğurganlık çağında ki her bayanın hamile olabileceğini düşünmesi gerekir.
Erken gebelik evresi: İlk 12-14 hafta öncesidir. Ektopik gebelik: Embriyonun uterus haznesi dışında bir yere yerleşmesidir. Genellikle 6 haftalık ektopik gebelikler ağrı ve çoğunlukla kanama ile gelirler. Eğer ektopik gebelik rüptüre olmuşsa (bu durum genellikle 7-8. haftadan sonra görülür) ağrı şiddetlenir ancak ardında azalma gözlenebilir. Bu durum acil operasyon gerektirir. Spontan düşük: İlk 20 haftaya kadar olan düşüklerdir. 4. Lokalize abdominal ağrısı, vaginal kanaması yada parça (pıhtı) atığı olan, 14-20 haftalık ve ESI seviye 2 üzerinde gebeler, mutlaka uzmana yönlendirilmelidir. Geç düşüğü tarif eder. İlk 20 haftadan sonra olan durumlar doğum kabul edilirken, bu dönemden önceki durumlara düşük denilmektedir. İlk 12-14 hafta öncesi olan düşükler erken düşük, 14. haftadan sonra olan düşüklerde geç düşük olarak sınıflandırılabilir. Tüm vücudunda ağrı ve kramp olan ve kanaması olmasına rağmen vital bulguları stabil hastalar ESI seviye 2 olarak değerlendirilmemelidir.
Ablasyo plasente: Plasentanın uterusa yapıştığı yerden ayrılması durumudur. Plasenta previa: Plasentanın servikse yakın bir yere yerleşiminden dolayı ilerleyen gebelikte genişleyen periservikal bölgeye yapışmış plasentanın ayrılması ve şiddetli kanama olmasıdır. Hastalar genellikle 20. gebelik haftasından sonra görülen vajinal kanamadan şikayet ederler. Bu patolojilerde anne ve çocuk arasında ki dolaşımı bozarken annenin şiddetli vajinal kanamasına da olabilir. Hayati tehlike söz konusu olabileceğinden uzmanla mutlaka görüşülmesi gerekir. 6. Ana yakınması çok miktarda vajinal kanama olan postpartum hastalar da ESI seviye 2 kabul edilir ve acil olarak uzmanla görüşmelidir. Postpartum hasta: Doğumdan sonra ki ilk 6 hafta (40 gün) postpartum dönem kabul edilir. Doğumdan sonra olan ilk 7 gün içindeki kanamalar erken postpartum kanama olarak kabul edilirler ve hayatı tehdit edebilecek ciddiyette kanamalardır. 7. Hemodinamik instabilitesi ve yaşam desteği gerektirecek durumlarda ki tüm kadın hastalar gebe yada lohusa olmasa da ESI seviye 1 olarak değerlendirilmelidir. Diğer Bazı Şikayetler ve Gebe Hastaların Değerlendirilmesi Az hareket eden çocuk Gebeler çocuğun hareketlerinde azalma yada kaybolma şikayeti ile gelebilirler. Bu durumda Fetal distres düşünülmeli ve acil olarak uzmanla görüşülmelidir. ÇKS'nin (normal değeri 120-150/dk) 120'nin altına düşmesi fetal distresi düşündürmelidir. ÇKS'nin değerlendirilmesinde NST'den de faydalanılabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca fetal doplerde sistol-diastol akımının bozulması da fetal distresi düşündürür.
Doğum eyleminin başladığını gösterir. Kontrolsüz olmuşsa kordon sarkması olabilir ve sıkışan kordon nedeniyle bebeğin hayatı tehlikeye girer. Suyun gelmesinden itibaren 24 saat geçmişse koryoamniyonit gelişebileceği ve bu durumun hastayı sepsise sokacağı mutlaka akılda tutulmalıdır. Amnios sıvı embolisi : EMR sonrası vital bulguları kötüleşip, morarma ve nefes darlığı gelişen gebelerde düşünülür. Kol yada bacak sarkması Doğum esnasında yada suyun gelmesinin ardından kol sarkması yada bacak sarkması görülebilir. Bu iki durumda acil sezeryan gerektirir ve gebelerin bekletilmeden ameliyathaneye gitmeleri gerekir. Gebelikte travma Özellikle ileri gebelik haftalarında daha dikkatli olunmalıdır. Tüm gebelerde ama özellikle eski sezaryanlarda 28 haftadan sonra oluşan travma sonrası uterus rüptürü olabilir. Eski sezeryanlarda küçük travmaların bile kesi yeri rüptürü yapabileceği akılda tutulmalıdır. travma sonrası normal gebeliklerde de uterus rüptürü görülebilir.
Gebelerin gebelik hayatları boyunca sistolik tansiyonlarının 120 mmHg altında olması gerekir. Tansiyon yükselmesine bağlı sıkça başağrısı şikayeti olduğu gibi hiçbir şikayetleri de olmayabilir. Preeklampsi-Eklampsi: Hastanın tansiyonunun 140-80 mmHg üzerinde olması durumudur. Gebeliğin 20. haftasından sonra görülür. Gebenin ve bebeğin hayatını tehlikeye sokacak bir durumdur. Genellikle sosyokültürel seviyesi düşük ve beslenmesi bozuk olanlarda daha sık görülür. Diastolik tansiyon değerinin 110 mmHg üzerinde olması ağır preeklampsi olarak değerlendirilir. Yüksek tansiyonla birlikte hasta konvulsiyon da geçiriyorsa eklampsi'den bahsedilir.
Acil servislerde şiddet eğiliminde olan hasta sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Acil servisler; 24 saat hizmet vermesi, ilaçlara ve silah olarak kullanılabilecek malzemelere kolay ulaşılan mekanlar olması, yüksek stres düzeyi, uzamış bekleme süreleri ve iletişim problemleri nedeniyle şiddet olaylarının sıklıkla görüldüğü birimlerdir. Ülkemizde 280 acil servis ve 112 çalışanında yapılan bir çalışmada, çalışmaya katılanların %72'sinin herhangi bir formda şiddete maruz kaldığı ve şiddet olaylarının yaklaşık %20'sinin fiziksel şiddet olduğu bildirilmiştir. Saldırgan (kavgacı) hasta Saldırgan hastaların acil serviste ilk temas kuracağı kişi triyaj görevlisidir ve acil serviste şiddetin azaltılması için bu hastaların triyajları da özellik arz etmektedir. Saldırgan hasta triyajında süreç kabaca üç bölümde incelenebilir: Saldırgan hastayı tanıma, saldırganlığa neden olabilecek organik/tedavi edilebilir sebeplerin bulgularını tanıma, hasta ve çalışanların güvenliğini sağlama. Risk değerlendirmesi Şiddet eğilimini artırdığı gösterilen faktörler; erkek cinsiyet, daha önce şiddet uygulama öyküsü, ilaç/alkol bağımlılığı ve silah taşımadır. Etnik köken, acil servise başvuru sebebi, yaş, medeni durum ve eğitim düzeyinin şiddet eğilimi ile bağlantısı kurulamamıştır. Şiddet genellikle ortamda gerilimin arttığı bir zaman diliminden sonra ortaya çıkar. Genel senaryo hastanın kızgın hale gelmesi, otoriteye karşı çıkma ve en sonunda saldırganlaşması şeklinde gelişir. Triyaj görevlisinin bu aşamada ipuçlarını iyi değerlendirmesi gerekir. Hastanın provokatif davranışları, aşırı kızgınlık hali, yüksek sesle veya bağırarak konuşması, yerinde duramaması, sık sık postürünü değiştirmesi, herhangi bir cismi yere fırlatması veya duvara atması şiddet olayının yaklaştığının habercisi olabilir. Ancak şiddetin ani ve beklenmedik olarak da ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. Triyaj personelinin öncelikli amacı; saldırgan hastanın, kendinin, diğer hastaların ve çalışanların güvenliğini sağlanmaktır. Triyaj odasının özellikleri Şiddet eğilimi olan hastalar, sessiz ve mümkünse diğer hastalardan ayrı bir odada değerlendirilmelidir. Odada triyaj görevlisinin yanında bir güvenlik görevlisi mutlaka yer almalı ve kapı herhangi bir şiddet olayında kaçmayı mümkün kılmak için açık bırakılmalıdır. Triyaj değerlendirmesi sırasında hasta devamlı gözetim altında tutulmalı ancak direk gözlerinin içine uzun süreli bakılmamalıdır. Triyaj görevlisi hasta ve kapı arasında bir yere oturmalıdır. Hastanın yanında getirmiş olduğu silah ve kesici aletler alınmalı, odada silah olarak kullanılabilecek kesici-delici ve ağır cisimler olmamalıdır. Sıklıkla triyaj görevlisine ait küpe, kolye, gözlük, kemer ve steteskop gibi cisimlerin silah olarak kullanıldığı unutulmamalı ve hastaya yaklaşırken güvenli mesafe (en az bir kol boyu) korunmalıdır. Odada BEYAZ KODU aktive edecek panik butonu olmalıdır. Hastayı sakinleştirmek ve kontrol altına almak için ilk önce sözel yöntemler denenmelidir. Triyaj görevlisi sakin ve saygılı bir ses tonuyla hastanın acil servise geliş nedenini öğrenmelidir. Hastaya rahat bir yer gösterip oturmasını söylemek, içecek veya yiyecek bir şey isteyip istemediğini sormak çoğu hastayı sakinleştirecektir. Ancak hastaya sıcak içecekler verilmemelidir. Sözel yöntemlerin yetmediği durumlarda hasta, fiziksel yöntemler ve ilaçlar ile kontrol altına alınmalıdır.
Saldırgan hasta; kontrol altına alındıktan ve hasta, personel, çevre güvenliği sağlandıktan sonra ajite davranışın olası organik nedenleri açısından dikkatlice değerlendirilmelidir. 40 yaşın üzerinde ilk defa psikiyatrik semptomlar sergileyen hastalarda ve yaşlı hastalarda altta yatan sebep muhtemelen organiktir. İlaç ve alkol bağımlılığı öyküsü olan hastalarda saldırgan davranışlar aşırı alım veya yoksunluk sendromu nedeniyle gelişebilir. Tabloda verilen ipuçları; organik sebepler ile psikiyatrik sebeplerin ayırt edilmesinde kullanışlıdır. Tablo 1:
Psikiyatrik hasta Psikiyatrik hastalar acil servise; psikotik atak, depresif atak, panik atak, intihara veya cinayete teşebbüs, anksiyete, ilaçlara/uyuşturuculara bağlı tablolar, konversif bozukluk gibi nedenlerle ya kendileri başvurular ya da aile bireyleri, ambulans görevlileri veya kolluk kuvvetleri ile getirilirler. Hastaların mental durumları triyaj görevlisi tarafından iyi bir gözlem ve sorulacak uygun sorularla titizlikle değerlendirilmelidir.
Duygu durum
Davranış
Konuşma
Değerlendirmeye yardımcı olabilecek örnek sorular
Emergency Severity Index (ESI) triyaj sistemine göre saldırgan/psikiyatrik hastaların değerlendirilmesi ESI triyaj sınıflamasının ilk değerlendirme kriteri "Hastanın hayat kurtarıcı müdahaleye ihtiyacı var mı?" sorusunun cevaplanmasıdır. Psikiyatrik hastalık öyküsü olan hastalar, hayat kurtarıcı herhangi bir müdahaleye (entübasyon, mekanik ventilasyon, kardioversiyon,...) ihtiyacı var ise ESI Sınıf 1 olarak değerlendirilir. ESI Sınıf 1'e girmeyen hastalarda ikinci cevap verilmesi gereken soru “Hasta bekleyebilir mi?”dir. Bu değerlendirme için üç ana kriter kullanılır:
Yüksek riskli/ağır stres altında olarak değerlendirilmesi gereken hastalar:
ESI Sınıf 2'ye girmeyen hastalar, hastanın yönetimi için gerekli kaynaklar ve vital bulgular göz önüne alınarak ileri değerlendirmeye alınır. Bu değerlendirme süreci diğer hasta gruplarıyla aynı şekilde yürütülür. Örnek vakalar
ESI Sınıf 2 (yüksek risk - güvenlik açısından bu hasta bekleme odasında kalamaz)
ESI Sınıf 2 (yüksek risk - hasta yalnız kalırsa kendine zarar verebilir)
ESI Sınıf 2 (yüksek risk - ciddi kafa travması)
ESI Sınıf 5 (düşük risk) Kaynaklar
TRİYAJDA MEDİKO-LEGAL KONULAR Prof. Dr. Bülent ERDUR Yüklə 318,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||