JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
http://www.newjournal.org/ Volume–18_Issue-1_December_2022
118
ADABIY TIL VA SHEVALAR MUNOSABATI
Habiyeva Zebo.
Sharof Rashidov nomidagi
Samarqand davlat universiteti talabasi
Annotatsiya: Ushbu maqolada
adabiy til, uning bugungi kundagi o`rni,
rivojlanishi, va shuning bilan birga adabiy tilning shevalar bilan qiyosiy tasviri yoritib
berildi.
Kalit so`zlar: adabiy til, shevalar,
lingvistik xususiyatlari, konservativ
yondashuv, yozma til, til muhiti
Annotation: In this article, the literary language, its place today, its development,
and, therefore, the comparative image of the nervous
language with dialects were
highlighted.
Key words: literary language, dialects, linguistic features, conservative approach,
written language, language environment
Аннотация: В данной статье были освещены литературный язык, его место
сегодня, его развитие, а, следовательно, и сравнительный образ нервного языка
с диалектами.
Ключевые слова: литературный язык, диалекты,
языковые особенности,
консервативный подход, письменность, языковая среда.
Adabiy til — muayyan umumxalq tilining qayta ishlangan va me’yorlashtirilgan,
mazkur tilda so’zlashuvchi xalqning madaniy ehtiyojlariga xizmat qiluvchi shakli.
“Qayta ishlangan” tushunchasi nisbiy (tarixan turli davrlarda, turli xalqlarda adabiy til
o’zgarib turgan). Hatto ayrim bir xalqqa ham adabiy til turli davrda turlicha bo’lgan
(masalan, qadimgi turkiy adabiy til, hozirgi o’zbek adabiy tili). Ba’zi davrlarda bir xalq
uchun boshqa bir xalq tili adabiy til vazifasini o’tagan. Masalan, fors va turkiylar uchun
mumtoz arab tili, yaponlar uchun mumtoz xitoy tili; ba’zi Yevropa xalqlari uchun lotin
tili va boshqalar. Adabiy tilning ikki — og’zaki va yozma ko’rinishi mavjud. Har
qanday adabiy til xalq og’zaki nutqi asosida shakllanib, shu xalq tiliga xos shevalarni
umumlashtiradi va barcha sheva vakillari uchun tushunarli shakl oladi. Rivojlangan
adabiy tilsiz boy madaniyatga ega xalq bo’lishi mumkin emas. Shu ma’noda adabiy til
jamiyatning dolzarb muammolaridan hisoblanadi. Adabiy til deganda ba’zan uni turli
ko’rinishlari bilan qorishtirib yuboradilar. Xususan, yozma adabiy til va og’zaki adabiy
til hamda badiiy adabiyot tili bilan adabiy tilni ayni bir deb bo’lmaydi. Adabiy til o’z
mezonlarini egallagan shu tilda so’zlashuvchilar barchasi uchun birdek. U ham yozma,