Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

Hurkmoq so'zi m a ’no
bo'yoqqa 
egaligini
Uslubiyat bo‘yicha mutaxassislar, boshqacha aytganda, semik 
tahlil bilan shug'ullanuvchi tilshunosiar esa har ikki so‘z, garchi 
sinonim b o isa-d a, nega qoilanildi, degan savolni qo‘yadi va leksik 
birliklar grammatik kategoriyalarni semik tahlil qilishga o'tadi. 
Tilshunoslikdagi semik tahlil adabiy tahrir fanida mantiqiy tahlil -
har ikki lbora teng m a’noga ega. Tajribasiz muharrir (uslubiyat. 
semik tahlil, mantiqiy tahlildan xabarsiz) nega endi insonga xos 
holat, harakat belgisini jonivorlarga xos holat, harakat belgisini 
ifoda etuvchi so‘z bilan atash kerak, deya 
hurkmoq
so‘zini 
qo ‘rqoq
so'zi bilan almashtirsa yoki konstruksiyani o'zgartirsa, tasviriy 
tilshunoslik nuqtayi nazaridan qoidadan tashqari hisoblanmaydi. 
Mikrotahrir nuqtayi nazaridan ham shunday. Ammo uslubiyat, 
makrotahrir nuqtayi nazaridan qaralsa, boshqa holat ayon b o ia d i.
Adib badiiy matn 
yaratishdan 
avval, albatta, 
uning 
kompozitsiyasi, o ‘z maqsadi va bu maqsadni amalga oshirishda 
tildagi vositalardan qanday foydalanish va boshqalar haqida chuqur
97

---

mulohaza yuritadi. Natijada, muallifning individual uslubi yuzaga 
keladi.
Abdulla Qodiriy birinchi jum lada 
cho 'chib
ravishdoshini 
qo‘llaganining boisi, uni cho‘chitgan narsa, hodisa hali m a’lum 
emasdi. Ana shu nogahoniy ta ’sirdan Otabek cho‘chib tushadi. 
Albatta, cho‘chishlikka q o ‘rquv sabab bo'ladi. Keyingi jum lada 
esa 
hurkib
ravishdoshi -
cho'chibning
sinonimidan foydalanadi. 
Nega? Uslubiyat ana shu negaligini tadqiq etadi va quyidagi 
xulosaga keladi:
-
c h o ‘chib
so ‘zi m a’no ifodasida hali