Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi
Xalq təsərrüfatının daha da inkişafı və kommunizm
Yüklə 1,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5. Xalq təsərrüfatının daha da inkişafı və kommunizm
cəmiyyətinin quruculuğunun genişlənməsi dövründə Naxçıvan MSSR-də səhiyyə (1953-1965-ci illər) 1953-1965-ci illərdə ölkədə bütün iqtisadi və ictimai – siyasi həyatda nailiyyətlər əldə edildi. Sovet xalqlarının həyata keçirdiyi tədbirlər sovet cəmiyyətinin və dövlət quruluşunun gələcək inkişafına, güclü sənayenin, hər şeydən əvvəl ağır sənayenin inkişafına, kənd təsərrüfatının kəskin yüksəlməsinə, zəhmətkeşlərin rifah halının yaxşılaşmasına səbəb oldu. Bütün əldə edilən nailiyyətlər SSRI xalq təsərrüfatının beşinci, altıncı beşillik və yeddiillik inkişaf planının müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi nəticəsində olmuşdur. Bu illərdə Naxçıvan MSSR-də xalq təsərrüfatının, iqtisadiyyatın və mədəniyyətin ümumi inkişafı ilə yanaşı xalq səhiyyəsi də inkişaf etmişdir. Yüksək templə tibb idarələrinin və həkim kadrlarının sayı artdı. Əhalinin tibb xidmətinin yaxşılaşdırılması üçün xeyli iş görüldü. Kənd yerlərində səhiyyənin inkişafına diqqət daha çox artdı. Xəstəxanaların, poliklinikaların (ambulatoriyaların), dispanserlərin texniki təchizatı və onların dərman preparatları ilə təmin edilməsi işində böyük irəliləyiş oldu. Şəhər və rayon xəstəxanaları rentgen, fizioterapiya aparatları ilə, müasir alətlərlə (cihazlarla) və başqa əmlaklarla təchiz edilməsi üçün böyük iş görüldü. 1959-cu ildə Sovetlər ölkəsində yeni inkişaf dövrü – kommunizm cəmiyyətinin quruculuğunun genişlənməsi dövrü başlandı. SIKP-nın növbədən kənar XIX qurultayı 1959-1969-cu illər üçün SSRI xalq təsərrüfatının yeddiillik planını təsdiq etdi. Planda iqtisadiyyatın gələcəkdə daha da qaldırılması, mədəni və maddi rifah halının yaxşılaşdırılması məsələləri nəzərdə tutulmuşdur. Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə naziri T.Sultanovun qeyd etdiyi kimi Naxçıvan MSSR-də xalq təsərrüfatının yeddiillik planına uyğun olaraq respublikada 1959-1965-ci illərdə səhiyyənin inkişafına aid yeddiillik plan tərtib olundu. Planda gələcəkdə tibb müəssisələrinin, xəstəxana çarpayılarının sayını
105 artırmaq, uşaq və qadın məsləhətxanalarının, uşaq xəstəxanalarının şəbəkəsini genişləndirmək, xəstəxanaların tikintisi üçün vəsaiti artırmaq və s. nəzərdə tutulurdu. Planda habelə, respublikada gələcəkdə xəstələrin, ümumi və uşaq ölümünün aşağı salınması da nəzərdə tutulmuşdur. Yeddiillik ərzində müalicə – sağlamlaşdırma müəssisələrinin tikilməsi üçün 1.100.000 manat sərf olunması nəzərdə tutulmuşdur. Perspektiv plana əsasən Naxçıvan şəhərində 75 çarpayılıq vərəm xəstəxanası, 100 çarpayılıq doğum evi, 50 çarpayılıq psixonevroloji xəstəxana, 20 çarpayılıq radioloji şöbə, 180 yerlik körpələr evi və uşaq baxçası, II dərəcəli təcili tibbi yardım stansiyası, Ordubad şəhərində 50 çarpayılıq vərəm dispanseri, Noraşen rayonunda 100 çarpayılıq rayon xəstəxanası tikiləcəkdir; Badamlı (Şahbuz rayonu) və Sirab (Naxçıvan rayonu) kəndlərində hərəsi 100 çarpayılıq sanatoriyalar və 100 yerlik pansionlar tikilməsi nəzərdə tutulmuşdur. 1953-1965-ci illərdə Naxçıvan MSSR-də əhaliyə ambulator – profilaktika köməyi göstərən müəssisələrin sayı artdı. Əgər 1953-cü ildə tibb müəssisələrinin sayı 36 (onlardan 16 şəhərdə, 20 kənd yerlərində) olmuşdursa, 1965-ci ildə onların sayı 50-yə (21 və 29) qədər artmışdır. Ambulator – poliklinika müəssisələrinin artması ilə yanaşı ambulator tibbi yardımın həcmi şəhərlərdə olduğu kimi kənd yerlərində də nəzərə çarpacaq dərəcədə artdı.
106 25-ci cədvəl
Naxçıvan MSSR-də 1953-65-ci illərdə həkimlərə gəlişlərin sayı, profilaktik gəlişlər də daxil olmaqla (diş həkimlərinə gələnlərsiz)
1953 1965 şəhər
kənd cəmi
şəhər kənd
cəmi Həkimlərə gəlişin sayı (1 nəfər sakinə) 7,7 0,4 2,4 10,0 1,1 3,3 Həkim müəssisələ- rində, feldşer, feld- şer-mama və başqa məntəqələrdə orta tibb işçilərinə gəliş- lərin sayı (1 nəfər sakinə) - 3,8 3,8 - 4,1 4,1 Gəlişlərin ümumi sayı (həkim və orta tibb işçilərinə) 7,7 4,2 5,2 10,0 5,2 6,4
Cədvəldən göründüyü kimi respublikada həkimlərə gəlişlərin orta sayı (bir nəfər sakinə) 1953-cü ildəki 2,4 gəlişdən 1965-ci ildə 3,3 gəlişə qədər çoxalmışdır. O cümlədən şəhər əhalisinə eyni ilə 7,7-dən 10-a gəliş, kənd əhalisinə 0,4- dən 1,1-ə gəliş olmuşdur. 1953-cü ildən respublikada xəstəxana müəssisələrinin sayı və xəstəxana çarpayılarının sayı xeyli artmışdır. Xəstəxana çarpayıları ilə təmin 1953-cü ildə 1000 nəfərə 6,7 çarpayıdan (o cümlədən şəhər yerlərində 17,0-dan və kənd yerlərində 2,8-ə) 1965-ci ildə 8,2-yə (o cümlədən şəhər yerlərində 21,1-ə, kənd yerlərində 3,8-ə) qədər artmışdır. Aşağıda xəstəxana müəssisələrinin və çarpayıların artımı illərlə göstərilib.
107 26-cı cədvəl
Naxçıvan MSSR-də xəstəxana müəssisələrinin və onlarda çarpayıların sayı
Xəstəxana müəssisələri Xəstəxana çarpayılarının sayı Illər Şəhər-
lərdə Kənd-
lərdə cəmi
Şəhər- lərdə
Kənd- lərdə
cəmi 1953 14 20 34 495 225 720 1954 15 21 36 515 235 750 1955 15 22 37 515 235 750 1956 15 23 38 515 250 765 1957 15 23 38 580 265 845 1958 14 24 38 575 280 855 1959 15 24 39 585 285 870 1960 15 25 40 585 315 900 1961 15 25 40 730 335 1065 1962 15 25 40 770 370 1140 1963 16 27 43 820 450 1270 1964 19 28 47 905 475 1380 1965 21 30 51 970 525 1495
Cədvəldən göründüyü kimi 1965-ci ildə xəstəxana müəssisələrinin sayı 1,5 dəfə, onlarda olan çarpayıların sayı isə eyni illərdə 2 dəfədən çox artmışdır. 1953-cü ilə nisbətən 1965-ci ildə ixtisaslaşdırılmış çarpayıların sayı da artmışdır. Məsələn, terapevtik çarpayıların sayı 4 dəfədən çox, ginekoloji – 2 dəfə, yoluxucu – 2,5 dəfə, vərəm – 2,5 dəfə, doğum – 2,0 dəfə, cərrahi – 1,3 dəfə onkoloji – 2,5 dəfə, göz – 1,5 dəfə artmışdır. Çarpayı fondunun istifadə göstəricisi respublika üzrə 1953-cü ildəki 225,7 gündən 1965-ci ildə 251,4 günə qədər böyümüşdür. 1953-cü ilə nisbətən xəstəxanalara daxil olan xəstələrin sayı 1965-ci illə müqayisədə 2 dəfə artmışdır. Belə ki, əgər 1953-cü ildə respublikanın stasionarlarına 13230 xəstə (o cümlədən şəhər stasionarlarına 8590, kənd stasionarlarına 4640 xəstə) daxil olmuşdursa, 1965-ci ildə 27015 xəstə (o cümlədən şəhərlərdə 16869, kəndlərdə 10146 xəstə) daxil olmuşdur.
108 Sovet hökuməti tibb işçilərinin güzəranının yaxşılaşması üçün daima diqqət yetirirdi. 1955-ci ildə SSRI nazirlər soveti tibb işçilərinin əmək haqqlarının artırılması haqqında qərar verdi. Bu qərar tibb işçilərinin maraqla işləmələrinə, əhaliyə daha əzmlə xidmət etməyə ruhlandırdı. 1953-1965-ci illərdə respublikada tibb işçilərinin sayı xeyli artdı və onların hazırlığının keyfiyyəti yüksəldi.
27-ci cədvəl Naxçıvan MSSR-də 1953-1965-ci illərdə tibbi kadrları haqqında məlumat
Həkimlərin sayı (diş həkimlərsiz) Orta tibb işçilərinin sayı Illər şəhərdə
kənddə cəmi
şəhərdə kənddə
cəmi 1953 100 15 115 285 256 541 1954 101 23 124 255 297 552 1955 100 21 121 336 290 626 1956 108 24 132 425 373 798 1957 124 21 145 454 409 863 1958 131 24 155 499 413 912 1959 130 29 159 500 391 891 1960 128 32 160 488 445 933 1961 135 34 169 475 467 942 1962 137 31 168 494 460 954 1963 139 31 170 498 451 949 1964 144 33 177 481 481 962 1965 156 35 191 539 437 976
Cədvəldən göründüyü kimi 1965-ci ildə 1953-cü ilə nisbətən həkimlərin sayı 1,6 dəfə, orta tibb işçilərinin sayı isə 1,8 dəfə artmışdır. Respublikada habelə mütəxəssis həkimlərin sayı da çoxaldı. Bu müddətdə stomatoloqların sayı – 7 dəfə, ftiziatorların – 3 dəfə, cərrahların (xüsusən, onkoloqları və travmatoloqları əlavə etməklə) -–2 dəfə, pediatrların – 1,7 dəfə, göz həkimlərinin – 1,2 dəfə, terapevtlərin (fizioterapevtləri, infeksionistləri əlavə etməklə) – 1,5 dəfə,
109 həkim – gigiyenistlərin (sanitar həkimlərin, epidemioloqların, bakterioloqların və s.) – 1,2 dəfə artdı Respublikada tibb müəssisələrinin həkim və orta tibb işçiləri ilə təmin olunması dərəcəsi göstərdi ki, 1965-ci ildə həkim kadrlarla təminat 82,2%, orta tibb işçiləri ilə təminat 90,1% olmuşdur. Respublikada tibb işçilərinin təkmilləşməsi və ixtisaslaşması sahəsində xeyli iş görülmüşdür. Hər il həkimlərin 8-10%-i, orta tibb işçilərinin 5-6%-i müxtəlif təkmilləşdirmə institutlarında və orta tibb məktəblərində öz ixtisasını artırır. Onlardan çoxu Moskvanın, Leninqradın, Kiyevin, Bakının, Xarkovun şəhərlərində institutlarda təkmilləşmə və ixtisaslaşma kurslarını keçmişdir. Bundan başqa həkim və orta tibb işçiləri hər il öz ixtisaslarını cürbə-cür seminarlarda, iş yerlərində və s. artırmışlar. Məsələn, Naxçıvan şəhərində şəhər doğum evinin bazasında kənd mamalarının ixtisasını artırmaq üçün ay yarımlıq kurslar, respublika traxoma dispanseri bazasında həkimlər üçün traxomanın profilaktikası və müalicəsi məsələsinə aid seminar məşğələsi təşkil edilmişdir. 1953-1965-ci illər ərzində Naxçıvan tibb məktəbi 400- dən çox orta tibb təhsilli ixtisasçı hazırlamışdır ki, onlar da respublikanın şəhər və kənd tibb müəssisələrində işə düzəlmişlər. Kənd əhalisinə tibbi xidməti yaxşılaşdırmaq məqsədilə Naxçıvan MSSR-i şəhərlərindən həkim və mamalar kənd yerlərinə göndərilirdi. 1
Respublikanın rayon və kənd xəstəxanalarına, feldşer- mama məntəqələrinə və başqa müalicə – profilaktika müəssisələrinə metodiki və praktiki kömək göstərmək üçün Naxçıvan şəhər müalicə – profilaktika müəssisələri tərəfindən şef köməyi təşkil olunmuşdur. Köçəri heyvandarlara və maldarlara tibbi yardım göstərmək üçün səhiyyə orqanları demək olar ki, hər bir yaylaqda və qışlaqda həkim və feldşer səhiyyə məntəqəsi ________________
1 Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, F.17, siyahı 2, qovluq 221, səh.19, 80.
110
təşkil edirlər. Bundan başqa qışlaqlarda mümkün olan yerlərdə artezian quyusu vururlar, evlər tikirlər. Kənd təsərrüfatının tarla işləri vaxtında kənd əhalisinə tibbi kömək göstərmək məqsədilə hər il respublikanın şəhərlərindən ixtisaslı həkim briqadaları, onların tərkibində təcrübəli mütəxəssislər göndərilib. Kənd əhalisinin dispanserizasiyası davam etdirilib. Kolxoz kəndlisinin kütləvi profilaktik müayinəsi geniş həyata keçirilib. Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə naziri Hüseyn Abbasov 1954-cü ildə noyabr ayının 29-da 202№-li «Naxçıvan MSSR-i kənd əhalisinin dispanserizasiyasının tədbirləri haqqında» əmr verib. 1
Bu əmr respublikada kənd əhalisinin dispanserizasiyası- nın daha da geniş miqyasda aparılmasına və onun keyfiyyətinin yaxşılaşmasına səbəb oldu. Əmrə əsasən dispanserizasiyaya birinci növbədə kombaynçılar, traktorçülar, yüksək məhsul əldə edənlər, qabaqcıl maldarlar, süd sağanlar, briqadirlər, 15-18 yaşında olan yeniyetmələr, kolxoz, MTS və sovxoz rəhbərləri, ürək və damar sistemi xəstələri, mədə – bağırsaq, qripp xəstələri cəlb edilib. 1953-1965-ci illərdə kənd tibb müəssisələrinin tibbi kadrların sayının artması davam etdi və kənd əhalisinin ambulator və stasionar xidməti yaxşılaşdı. Kənd tibb
müəssisələrinin diaqnostik müalicə aparatları və avadanlıqları ilə təchizatı bir qədər yüksəldi. 1965-ci ildə kənddə xəstəxana və ambulator müəssisələrinin sayı 1953-cü ilə nisbətən 1,5 dəfə, xəstəxana çarpayılarının sayı 2,3 dəfə, feldşer, feldşer-mama və başqa məntəqələrin sayı 2,7 dəfə artmışdır. Kənd rayonu xəstəxanalarında həkim mütəxəssislər – nevropatoloq, göz həkimi, sanitar həkim, stomatoloq və s. işləməyə başladılar. Ayrı ixtisaslar üzrə çarpayıların sayı artdı: terapiya üzrə – 2,3 dəfə, doğum üzrə – 2 dəfə. Bundan başqa uşaq və vərəm çarpayıları açıldı. __________________ 1 Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, F.17, siyahı 2, qovluq 221, səh.301.
111 1965-ci ildə kənd əhalisinin ambulator müəssisələrində həkimlərə gəlişlərin sayı 297,5 min olmuşdur. Kənd əhalisinin bir nəfərinə 1,1 gəliş düşürdü, 1953-cü ildə bu göstərici 0,4-ə bərabər olmuşdur. Feldşer ambulator xidmət köməyi də genişləndi. 1965-ci ildə həkim müəssisələrində feldşer, feldşer-mama və başqa məntəqələrdə orta tibb işçilərinə gəlişlərin sayı 561,4 min olmuşdur ki, bu da kənd əhalisinin bir nəfərinə 4,1 gəliş düşmüşdür, 1953-cü ildə isə bu göstərici 3,0 olmuşdur. 1965-ci ildə kənd xəstəxanalarına 20748 xəstə daxil olmuşdur ki, bu da çarpayı fondundan istifadə göstəricisinin 1953-cü ilə nisbətən 2 dəfə artmasını göstərir (1953-cü ildə bu göstərici 138,7 gün olmuşdursa, 1965-ci ildə 246,4 gün olmuşdur). 1965-ci ildə uşaqlara və qadınlara göstərilən tibb xidməti xeyli yaxşılaşmışdır. Pediatr sahələri kiçildi. Sahələrin sayı artdı, sahədə bütün yaşdan olan uşaqların sayı 1000 nəfərə endirildi 1 . Bu sahə həkimi pediatra imkan verdi ki, uşaqlara ixtisaslaşmış müalicə – rpofilaktika köməyi göstərilməsini təmin etsin, müalicə – profilaktika tədbirlərini geniş həyata keçirsin; uşaqlar arasında yoluxucu xəstəliklərin və onlar arasında ölüm səviyyəsini aşağı salsın; sahədə uşaqların bir yaşına çatana qədər olan vaxtda fəal patronajının təşkilini yaxşılaşdırsın. Qadınlara göstərilən müalicə profilaktika köməyinin keyfiyyəti daha da yaxşılaşmışdı. Hamilə qadınlara hamiləliyin ilk günlərində və doğuşdan sonra tibbi xidmətin təmin olunması işində irəliləyiş olmuşdur. Ana ölümü və xəstəlikləri ilə mübarizədə müalicə – profilaktiki tədbirlərinin həyata keçirilməsi gücləndirildi, əhali arasında bu sahəyə aid sanitar – maarifi işi genişləndi. Respublikanın dövlət büdcəsindən çoxuşaqlı analara və tək analara verilən müavinətin həcmi artdı. Aylıq müavinət alanların sayı 13131 (o cümlədən şəhərlərdə 2010
______________
112 1 Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi.F.17, siyahı 2, qovluq 168, səh.109.
və kənd yerlərində 11121) olmuşdur. 1
«Qəhrəman ana» fəxri adını alan anaların sayı 110, «Analıq şərəfi» ordeni ilə təltifolunanların sayı 3524, «Analıq medalı» medalı ilə 12391 olmuşdur; hamilə və doğuş məzuniyyətinin vaxtının 77 təqvim günündən 112 günə qədər artırılması qadınlara göstərilən müalicə – profilaktika köməyinin yaxşılaşmasına səbəb olmuşdur. 1953-1965-ci illərdə respublikanın rayonlarında (Noraşen rayonunun Ibadulla, Püsyan, Qarxunkəndləri; Culfa rayonunun Dizə kəndi) kolxozlar tərəfindən birtipli kolxoz doğum evləri tikilmişdir. Artıq qadınların əksər hissəsi uşaqları bu doğum evlərində doğmağa başladılar. Rayonda doğulan uşaqlar xidməti məsləhətxanada, doğum evindən çıxandan sonra, birinci üç gündə həkim potranajı ilə əhatə olunurlar. Bununla belə 1965-ci ildə kənd yerlərində ümumi çarpayı fondundan və doğum çarpayılarından qeyri-qənaətbəxş istifadə olunmuşdur. 1953-1965-ci illərdə Naxçıvan MSSR-i səhiyyə büdcəsi ilbə-il artmışdır. 1965-ci ildə səhiyyə büdcəsi 1953-cü ilə nisbətən demək olar ki, 2 dəfə çox olmuşdur. Hər il sərmayənin artırılması tib müəssisələrini yeni aparatlarla, alətlərlə, avtomaşınlarla təchiz etməyə imkan vermiş, mövcud tibb müəssisələrinin əsaslı təmir edilməsinə və yeni xəstəxanaların tikilməsinə şərait yaratmışdır. Naxçıvan şəhərində 30 yerlik yasli – baxça, 100 çarpayılıq vərəm əleyhinə dispanser tikilib istifadəyə verilmiş, 100 çarpayılıq doğum evinin tikintisi qurtarmaq ərəfəsində olmuşdur. 1953-1965-ci illərdə sanitar – epidemioloji stansiyalar malyariya stansiyaları ilə birləşdirilərək iriləşdi. Bundan sonra sanitar – epidemioloji stansiyalar daha da kompleks şəkildə tədbirləri müvəffəqiyyətlə həyata keçirməyə başladılar. Illər keçdikcə aydın oldu ki, Dövlət sanitar müfəttişliyi və sanitar – epidemioloji stansiyalar arasında _______________________
113 1 Naxçıvan MSSR-i xalq təsərrüfatının inkişafı statistik məcmuə, Bakı, 1964-cü il, səh.134-135.
əlaqə və razılıq mövcud olmadığına görə xəbərdar edici və cari sanitar nəzarətinin arasında uyğunsuzluq əmələ gəlir, bu isə sanitar – epidemiya əleyhinə tədbirlərin kompleks şəkildə, tələb olunan qaydada həyata keçirilməsini təmin etmirdi. Ona görə təcrübə göstərdi ki, sanitar nəzarətin ayrı-ayrı hissələri arasında uyğunsuzluğu aradan qaldırmaq üçün bəzi təşkilati tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədə uyğun hesab edildi. Bunu nəzərə alaraq SSRI Səhiyyə nazirliyi 1955-ci ildə nazirliyin Baş sanitar müfəttişliyini Baş sanitar – epidemioloji idarəsi ilə birləşdirib vahid sanitar – epidemioloji stansiya idarəsini yaratdı. Belə birləşmə Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin aparatında 1955-ci ilin iyul ayında aparıldı. Nazirlikdə Dövlət sanitar müfəttişliyi vəzifəsi Səhiyyə nazirinin müavini səlahiyyəti hüququnda saxlanıldı, respublika sanitar – epidemioloji stansiyada isə xəbərdarlıq edici sanitar nəzarət Dövlət sanitar müfəttişliyinin bazasında təşkil edildi. 1
1958-ci ildə Respublika sanitar – epidemioloji stansiyanın tikilməkdə olan binası istifadəyə verildi. Bir qədər sonra – 1956-cı ildə kənd səhiyyəsi də yenidən quruldu: - rayon səhiyyə şöbəsi ləğv olundu, rayon xəstəxanası isə rayon sanitar – epidemioloji stansiya ilə birləşdirildi. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda birləşmə SSRI- nin başqa respublikalarından fərqli olaraq kənddə səhiyyənin təşkili özünə uyğun quruluşda strukturası işlənib hazırlandı. Naxçıvan MSSR-də 1958-1959-cu illərdə kənd tibb müəssisələri yenidən qurulmuşdur. Yeni kompleks müəssisəyə SXB (sanitariya xəstəxana birləşməsi) adı verilmişdir; həmin müəssisə rayon səhiyyə şöbəsinin funksiyasını daşıyır. SXB-yə rayonun baş həkimi rəhbərlik edir. O, habelə dövlət sanitariya inspektorudur, beləliklə həmin şəxs rayon səhiyyə işlərinin təşkilatçısı sayılır. Belə quruluş kənd tibb müəssisələrinin işində _______________ 1 Naxçıvan MSSR-i MDA. F.17, siyahı 9, qovluq 49, səh.10
114
profilaktik istiqaməti təmin edir. Səhiyyə işlərinə rəhbərlik yenidən təşkil olunduqdan sonra o, bir qayda olaraq müəyyən məqsədə doğru yönəldilmiş və işgüzar olmuşdur. Rayonda mövcud kadrlardan və maddi vəsaitlərdən daha səmərəli istifadə etmək üçün şərait yaranmışdır. Burada müalicə sanitariya – epidemioloji xidmət arasındakı təşkilati rabitəsizlik aradan qaldırılmışdır. Işlərin yenidən qurulması ilə əlaqədar olaraq müalicə və sanitariya – epidemioloji xidmətin birgə gündəlik işi təmin edilmiş və xəstəliklərə qarşı bütün cəbhə boyu mübarizə başlandı. Səhiyyənin gələcəkdə daha da inkişaf etdirilməsi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən qərarlardan biri də SIKP Mərkəzi Komitəsinin və SSRI Nazirlər Sovetinin 14 yanvar 1960-cı il 58№-li «SSRI-də əhaliyə tibbi xidmət göstərilməsini və əhalinin can sağlığının qorunmasını daha da yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında»kıqərarı oldu. Bu qərara əsasən Azərbaycan KP Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsi və Naxçıvan MSSR-i Nazirlər Soveti 6 iyul 1960-cı il 75/110№-li eyni qərar qəbul etdi. Bu qərara əsasən Naxçıvan MSSR-də tədbirlər işlənib hazırlandı. Bunlara tibb müəssisələrinin genişləndirilməsi, müalicə – profilaktika müəssisələrinin tikilməsi tempinin sürətləndirilməsi və keyfiyyətinin yüksəldilməsi və həmin müəssisələrin avadanlıqla təchiz olunması, bir sıra yoluxucu xəstəliklərin (difteriya, poliomielit, traxoma) ləğv edilməsi, qarın yatalağı, bağırsaq infeksiyaları, brusselloz və digər xəstəliklərlə xəstələnmə hallarının kəskin sürətdə azaldılması və s. tədbirlər aiddir. Bu qərar habelə, zəhmətkeşlərin can sağlığının qorunması işində əhalinin özfəaliyyətinin yeni inkişafı üçün zəmin yaratdı. Naxçıvan şəhərində 1961-ci ildə respublika səhiyyə maarif evində iki illik sağlamlıq universiteti təşkil edildi. Universitetin işində böyük təcrübəyə malik olan ixtisaslı həkimlər, partiya və ictimai təşkilatların nümayəndələri iştirak edirdilər. Dərslər mühazirə və təcrübi məşğələ şəklində aparılırdı. Bəzi hallarda müalicə – profilaktika və uşaq müəssisələrində ekskursiyalar təşkil edilirdi. Demək olar ki, hər yerdə mühazirələr tematikaya uyğun olaraq sanitar-maarifi,
115 elmi populyar və sənədli filmlərin nümayişi ilə müşahidə olunurdu. Dərslərdə dinləyicilər insan anatomiyasının, fiziologiyasının əsası, şəxsi və ictimai gigiyena, istirahət və əmək rejimi, xəstəyə qulluq, həkimə qədər ilk yardım göstərilməsi, xəstəliklərin bəzilərinin profilaktikası və s. ilə tanış olurdular. 1965-ci ildə respublikada 5 sağlamlıq universiteti fəaliyyət göstərirdi. Respublikada yaradılmış sağlamlıq universitetləri sanitariya – maarifi sisteminin mühüm hissəsini təşkil edir ki, o da fəal ictimaiyyətçi kadrlar hazırlayır. Qırmızı Aypara Cəmiyyəti Naxçıvan MSSR-də səhiyyənin ictimai fəallarının ən böyük dəstəsi hesab olunur. Cəmiyyətin üzvlərinin sayı ildən-ilə artır. Əgər 1954-cü ildə respublika üzrə Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin üzvləri 37000 idisə, 1965-ci ildə bu say 446 ilk təşkilatda 56000-ə çatmışdır. Sanitar postlarının sayı müvafiq illərdə 240-dan 474-ə, sanitar dəstələrin 20-dən 61-ə, donorların sayı 6000-dək artmışdır. Habelə ictimai sanitar müfəttişlərinin hazırlanması 700-ə qədər, komitet sədrlərinin və ilk təşkilatların hazırlanması 370- ə qədər olmuşdur. Səhiyyə orqanları bütün profilaktika və sanitar sağlamlaşdırıcı tədbirlərin həyata keçirilməsində daima ictimai fəallardan lazımi kömək almışlar. Cəmiyyətin üzvləri kənd və şəhərlərin abadlaşdırılması məsələsinin həllində, fəhlə və kolxozçuların sağlamlığının qorunmasında, uşaqların və yeniyetmələrin sağlamlığının möhkəmlənməsində, əhali arasında sanitar – gigiyenik biliyin yayılmasında, əhalinin tibb xidmətinin yaxşılaşdırılmasında və s. fəal iştirak etmişlər. Cəmiyyətin təşkilatları və üzvləri şəhər və kəndlərin təmizliyi uğrunda ümumxalq hərəkatında yaxından iştirak etmişlər. 1953-1965-ci illərdə partiya və sovet orqanlarının rəhbərliyi altında təmizlik, sanitar mədəniyyəti uğrunda geniş xalq hərəkatı inkişaf etdi.
116 1954-cü ildə Azərbaycan SSR Göyçay rayonunun zəhmətkeşləri təmizlik uğrunda istehsalatda və məişətdə sanitar mədəniyyətinin qaldırılması uğrunda yenidən təşəbbüs göstərərək xalq hərəkatını qaldırdılar. Faktiki olaraq bu göyçaylıların 1940-cı ildə başladığı sanitar mədəniyyəti uğrunda xalq hərəkatının davamı idi. Azərbaycan partiya və sovet orqanları bu təşəbbüsü bəyəndilər, belə hərəkətin Azərbaycanın bütün rayonlarında və Naxçıvan MSSR-də genişləndirilməsini tövsiyə etdilər. Sanitar mədəniyyəti uğrunda hərəkət respublikada tezliklə yayıldı. Hərəkətin canlanmasının əsas səbəbi, bu işin nə qədər kütləvi sağlamlaşdırma tədbir olduğu, xalq arasında geniş izahat işinin aparılması nəticəsində olmuşdur. Belə izahat işini tibb işçilərinin nəzarəti və yaxından köməkliyi ilə rayon və şəhər sovet deputatları, partiya fəalları, Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin üzvləri, komsomollar, pionerlər, müəllimlər, aqronomlar və s. sistematik olaraq aparırdılar. 1956-1965-ci illərdə Naxçıvan respublikasının partiya və sovet orqanları bütün rayon və şəhər zəhmətkeşlərinin fəal iştirakı ilə şəhər və kəndlərin daha da abadlaşdırılması və yaşıllaşdırılması sahəsində xeyli iş gördülər. Respublikada aptek şəbəkəsi də çox inkişaf etmişdir. Burada Azərbaycan SSR Baş Apteklər Idarəsinin Naxçıvan rayonlararası şöbəsi təşkil edilmişdir. Hazırda (1962-ci il) respublikada 14 aptek, 50-yə yaxın aptek məntəqəsi, analitik laboratoriya, sanitariya – gigiyena mağazaları və başqaları fəaliyyət göstərir. Naxçıvan MSSR özünün müxtəlif kimyəvi tərkibli, yüksək müalicə xassəsinə malik çoxlu mineral su mənbələri ilə şöhrət qazanmışdır.Belə mineral su mənbələrinə Badamlı (Narzan tipli), Sirab (Borjomi tipli), Nəhəcir (Yessentuki tipli), Qızılvəng (Batalinsk tipli), Darıdağ arsenli su mənbələri və başqaları aiddir. Uzun illər aparılan tədqiqatlar nəticəsində alimlər Naxçıvan MSSR-də 135 mineral su mənbəi kəşf etmiş və bu haqda məlumat vermişlər. Çoxlu balneoloji və kurort yerlərinin olması burada kurortların, sanatoriyaların və istirahət evlərinin təşkil edilməsi üçün yaxşı şərait yaradır.
117 Səhiyyə işlərinə ayrılan vəsait ilbə-il artmışdır. Belə ki, 1940-cı ildə 777,3 min manat, 1950-ci ildə 1428,0 min man., 1960-cı ildə 2320,0 min man. və 1965-ci ildə 3862,0 min man. vəsait ayrılmışdır. Buradan aydın olur ki, 1965-ci ildə 1940-cı ilə nisbətən 5 dəfə, 1950-ci ilə nisbətən 2,7 dəfə, 1960-cı ilə nisbətən təqribən 1,7 dəfə çox vəsait ayrılmışdır.
Yüklə 1,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|