Adiu maliyyə fakultəsi 624-cü qrup Musayev Niymət

Maarifcilik fəlsəfəsi. XVIII əsr Avropanın ictimai fikir tarixinə Maarifcilik dovru kimi daxil olmuşdur. Əvvəllər insanların məhdud
dairəsi – alimlər ucun əlyetərli olan elmi biliklər artıq incəsənət və ədəbiyyat numayəndələri, savadlı gənclər arasında yayılmışdı. Cəmiyyətdə elmə və maarifə hormət munasibəti ustunluk təşkil etməyə başlamışdı. Maarifcilik hərəkatı umumavropa miqyası almışdı.

Maarifcilik fəlsəfədə əsl inqilab etmişdir. Bu inqilab, ilk novbədə, fəlsəfənin və butun bilik sahələrinin teologiyadan əsaslı şəkildə ayrılmasından ibarət idi. İkincisi, həmin inqilab birtərəfli rasionalist qnoseologiya və XVII əsr fəlsəfəsinin dini muddəaları arasında ciddi mubarizəni əhatə edirdi. Ucuncusu, o, deizmin–dunyanın ilkin səbəbi kimi Allahın movcud olmasını qəbul edən, sonra isə oz qanunları uzrə inkişaf edən təlimin təkamulunə

guclu təkan vermişdi.
Maarifciliyin ən boyuk numayəndələri Volter, Jan Jak Russo, Holbax, Helvetsi, Deni Didro, Lessinq və bir sıra başqaları fəlsəfənin ən muhum problemlərini hərtərəfli işıqlandırmışlar.Onlar yeni ictimai qaydanın bərpa olunmasında biliklərin geniş yayılmasına boyuk əhəmiyyət verirdilər. Maarifcilər dinin tənqidində
boyuk rol oynamış, orta əsrlərdə fəlsəfədə movcud meyillərin qalıqlarına qarşı cıxış etmişlər.

Bu musbət məqamlarla bərabər, maarifciliyin bəzi ziddiyyətləri də vardır: maarifcilik ideoloqlarının baxışları bir cox cəhətdən utopik xarakter daşıyırdı; maarifcilər dinin yaranması və yayılmasını yalnız xalqın nadanlığı ilə izah edirdilər.

Volter (1694-1778-ci illər) fransız maarifciliyinin gorkəmli

numayəndəsi idi. O, Allah və din məsələsində deist movqe tuturdu. Bilik haqqında təlimdə o, butun biliklərin duyğulardan yaranması haqqında tezisin tərəfdarı idi. Lakin eyni zamanda, o bildirirdi ki, mutləq bilik: məntiqi-riyazi bilik və əxlaq haqqında bilik də vardır.
Fransa maarifciliyinin ən nufuzlu xadimlərindən biri Jan


Jak Russo (1712-1778-ci illər) olmuşdur. Russo dunyagoruşu məsələlərində deizmin tərəfdarı, idrak nəzəriyyəsində isə sensualist idi. Onun fikrincə, sosial ziddiyyətlərin həllinin yolu tərbiyə sistemini və metodlarını dəyişməkdən ibarətdir. O, belə hesab edirdi ki, movcud sosial qeyri-bərabərliyə yeganə duzəliş azadlıq və
huquqların qeyd-şərtsiz bərabərliyi olmalıdır.
Maarifcilik fəlsəfəsinin ən nufuzlu siması Holbax (1723-1789-cu illər) idi. Onun fikrincə, butun maddi cisimlər bolunməz və dəyişməz olan atomlardan ibarətdir. Bizim hisslərimizə hər hansı şəkildə təsir gostərən nə varsa, hamısı materiyadır. Materiya oz quvvəsi ilə təsir gostərir və onun hərəkətə gəlməsi ucun hec bir kənar təkana ehtiyac yoxdur. Hərəkət materiyanın movcudluğunun
zəruri nəticəsidir.
Maarifcilik fəlsəfəsi oz missiyasını yerinə yetirdikdən sonra dəyişmiş şəraitdə onun məhdud cəhətləri uzə cıxdı. XIX əsr alman filosofları bu tarixi məhdudluğu aradan qaldırmaq vəzifəsini oz uzərlərinə goturdulər.