Aerodromlarni loyihalashtirishning qonun-qoidalari va asosiy loyihalashtirilgan tasmalar Reja

Aeroportning vaziyatlar rejasi.
Aeroportning bosh rejasini loyihalashda inshootlarni joylashtirish bo‘yicha loyihaviy echimlarni joyning vaziyatlari elementlari: aholi punktlari, sanoat korxonalari, transport va muhandislik kommunikatsiyalari, relef va boshqa omillar bilan moslashtirish lozim.
SHuningdek, aerodrom tashqarisiga olib chiqilgan radionavigatsiya va qo‘ndirish inshootlarining aeroportda tutashuvchi transport yo‘llari va muhandislik tarmoqlarining aeroportga bog‘lanish masalalarini ham hal qilish kerak. Bu maqsadlarda bosh reja kompleksida vaziyatlar rejasi ishlab chiqiladi. U kartografiya qoidalari bilan 1:25000 – 1:100000 miqyoslarda tuziladi. Vaziyatlar rejasida (1.1a-rasm) aholi punkti, uning kelajakda kengayish chegaralari, aeroportning joylashuvi, havodan kirib kelish tasmalari ko‘rsatiladi.
O‘rmon va qishloq xo‘jalik ekinlari chegaralari, daryolar, temir yo‘l va avtomobil yo‘llari ham ko‘rsatiladi. Aeroportga eltadigan loyihaviy yo‘llar, muhandislik kommunikatsiyalari liniyalari va trassalari (aloqa, elektr ta’minoti, suv ta’minoti va b.), aeroportning alohida turgan inshootlari (suv ta’minoti, suv olish va tozalash kabi) ham vaziyatlar rejasiga kiritiladi. Bulardan tashqari, atrofdagi hududda shovqin darajasi, HK larining harakat trassasi ham ko‘rsatiladi. Yirik aeroportlarni loyihalayotganda shovqinning ta’sir darajasi alohida chizma bilan beriladi. SHamollar yo‘nalishi diagrammasi, qurilayotgan va mavjud inshootlar ro‘yxati, UQT ning o‘qiga nisbatan uchish-qo‘nish joyining profili va rejasi (1.1 b – rasm) , xavf tug‘dirishi mumkin bo‘lgan to‘siqlarni ko‘rsatgan holda beriladi.




1.1. – rasm. Aeroportning vaziyatlar rejasi (a) va havodan kirib kelish profili (b).
1 – aerodrom; - 2 BPRM, 3 – DPRM; 4 – havodan kirib kelish tasmasi; 5 – loyihalanayotgan YUET; 6 – avtomobillar kirib keladigan yo‘l; 7 – temir yo‘l bilan kirib kelish; 8 – XTH.

1.11. Perron, aerovokzal, aeroportning parvoz qilish-qo‘nish tasmasini o‘tkazish qobiliyati.

Havo yo‘llarida tashishlar muttasil ortib borayotgan, ko‘p o‘rinli yangi HK lari ekspluatatsiya qilinayotgan va tashish muddatlari qisqarishi zarur bo‘lgan sharoitlarda aeroportlarning samarali faoliyati uchun etarlicha o‘tkazuvchanlik qobiliyati bo‘lishi kerak. «O‘tkazish qobiliyati» deganda ma’lum hajmdagi ishni bajarish uchun mavjud texnik imkoniyatlar tushuniladi. Bu imkoniyatlar HK larining soni, vaqt birligi (soat, sutka, yil) ichida tashiladigan yuklar va passajirlar soni bilan o‘lchanishi mumkin. Bunda xizmat ko‘rsatish va xavfsizlik darajalari talab etiganidek bo‘lishi kerak.

Aeroportning o‘tkazuvchanlik qobiliyati kelayotgan va ketayotgan passajirlar, yuklar, HK lari oqimini o‘zidan o‘tkazib turgan elementlari va qismlariga bog‘liq. Aeroportning o‘tkazuvchanlik qobiliyatini belgilaydigan inshootlardan biri UQT sidir. Qolgan elementlarning o‘tkazuvchanligi shunga moslanadi.
Aerodromlarga nisbatan olganda UQT larining nazariy, amaliy va hisobiy o‘tkazuvchanlik qobiliyatlari ko‘riladi.
Nazariy o‘tkazuvchanlik qobiliyati, deganda UQT sida, vaqt birligida bajarish mumkin bo‘lgan ko‘tarilish-qo‘nish amallarining eng ko‘p soni tushuniladi, albatta, xavfsizlik to‘la ta’minlanish sharti bilan. Bu holda uchish va qo‘nishlar ketma-ket uzluksiz xamda ruxsat etilgan eng kam vaqt oraliqlarida bajariladi, deb faraz qilinadi.
Amaldagi o‘tkazuvchanlik qobiliyati aerodromning haqiqiy o‘tkazuvchanligini bildiradi va amaldagi vaqt oraliqlari asosida hisoblab topiladi. Bu vaqt oraliqlari esa turli-tuman tasodifiy omillar ta’sirida UQT laridagi harakatning uzluksizligi va bir tekisda kechishini buzadi, natijada nazariy o‘tkazuvchanlikka nisbatan pastroq natija beradi.
HK lari uchish va qo‘nish uchun optimal miqdorda navbat kutishi hisobga olingan o‘tkazuvchanlik «hisobot» deyiladi.