Differentsial renta I yerning tabiiy unumdorligi bilan bog’liq bo’lgan. Sanoat markazlariga, bozorlarga va aloqa yo’llariga yakin joylashgan serunum yer uchastkalarida vujudga keladi. Differentsial renta I ning hosil bo’lishini misol yordamida ko’rsatish mumkin.
Differentsial renta I ning hosil bo’lishi
Yer uchastkasi
|
Ijtimoiy ishlab chiqarish xarajatlari (so’m)
|
O’rtacha foyda (so’m)
|
Ijtimoiy qiymat (so’m)
|
Yalpi mahsulot (tonna)
|
Mahsulotning individual qiymati (so’m)
|
Ijtimoiy qiymat. Bozor narxi (so’m)
|
Sotilgan yalpi mahsulot qiymatining pul ifodasi (so’m)
|
Differentsial renta I
|
A
|
8000
|
2000
|
10000
|
20
|
500
|
500
|
10000
|
-
|
B
|
8000
|
2000
|
10000
|
25
|
400
|
500
|
12500
|
2500
|
V
|
8000
|
2000
|
10000
|
30
|
333
|
500
|
15000
|
5000
|
Keltirilgan misoldan ko’rinadiki, uch xil yer uchastkalaridan olingan mahsulotning ijtimoiy qiymati bir xil, ya‘ni 10000 so’mni tashkil qiladi. Yalpi hosildorlik A-uchastkasida 20 tonna, B va V uchastkalarida 25 va 30 tonnani tashkil qiladi. Har bir uchastkadan turlicha hosil olinganligi tufayli ularda yeetkazilgan mahsulotlarning individual qiymati ham turlicha bo’lib chiqadi. Ya‘ni, A-uchastkasida har bir mahsulot birligining qiymati 500 so’m bo’lsa, B-uchastkasida 400 so’m, V-uchastkada esa 333 so’mni tashkil qiladi.
Qishloq xo’jalik mahsulotlari sifati yomon uchastkada yetishtirilgan mahsulot narxida sotiladi (misolda 500 so’m). Natijada yomon yer uchastkasi (A) o’zining yakka ishlab chiqarish xarajatlari 8000 ming so’m qoplaydi va 200 so’m foyda oladi, lekin differentsial renta I hosil bo’lmaydi. O’rtacha (B) va yaxshi (V) yer uchastkalarida esa yomon yer uchastkasi (A)ga nisbatan 2500 va 5000 so’m miqdorda qo’shimcha daromad olinadi. Bu olingan qo’shimcha daromad yerning tabiiy unumdorligi bilan bog’liq bo’lgan differentsial renta I ni tashkil qiladi.
Dostları ilə paylaş: |
