Ахборот – комуникация технологиялари воситасида ўқувчиларнинг ўқув – билув мотивларини шакллантиришнинг илмий – назарий асослари

Magistrlik dissertasiyasining ilmiy tadqiqot metodlari: o‘quv jarayonini kuzatish, suhbat, savol-javob, ilmiy-pedagogik adabiyotlarni xronologik tahlil qilish, pedagogik tajriba – sinov, o‘quvchilar o‘quv faoliyatidagi mahsulotlarni o‘rganish, maktab hujjatlarni tahlil qilish.
Tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati:
O‘quvchilarning o‘quv-biluv motivlarini shakllantirishda axborot-kommunikasiya texnologiyalaridan foydalanish yuzasidan vazifalarni belgilab beradi, olg‘a surilgan ilmiy–nazariy, uslubiy fikrlarni asoslab beradi. Tadqiqotning xulosa va natijalari umumta'lim maktablarining boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari ish faoliyatida, pedagogik amaliyotida qo‘llanilishi mumkin.
Tadqiqot ishining ilmiy yangiligi:
1) o‘quvchilarda o‘quv-biluv motivlarini shakllantirish mazmuni aniqlandi;
2) axborot-kommunikasiya texnologiyalari vositasida o‘quvchilarning o‘quv-biluv motivlarini shakllantirish imkoniyatlari aniqlandi, uslublari ishlab chiqildi;
3) o‘quvchilarda o‘quv-biluv motivlarini shakllantirishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari vositalaridan foydalanishga doir amalga oshirilgan tajriba–sinov ishlari va tadqiqot natijalariga asoslanib, ilmiy metodik tavsiyalar ishlab chiqildi.
Magistrlik dissertasiyasining tuzilishi: Tadqiqot ishi kirish, 3 ta bob, 6 ta bo‘lim, umumiy xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.


I BOB. BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARIDA O‘QUV-BILUV MOTIVLARINI SHAKLLANTIRISHNING ILMIY-NAZARIY ASOSLARI.

1. 
   Motivatsiya tushunchasi va uning mazmuni va mohiyati
   

Prezidentimiz I.A Karimov ta'kidlab o‘tganlaridek: “Jahon bozoridagi integratsiya, ilmiy-texnikaviy taraqqiyot sur'atlari xalq ta'limining barcha bo‘g‘inlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni mustahkamlashni talab etmoqda”³.
Ayniqsa, xalq ta'limining asosiy va muhim bo‘g‘ini hisoblangan boshlang‘ich ta'limni takomillashtirish hamda uning kadrlar tayyorlashdagi rolini oshirish hozirgi kunda muhim masalalardan biridir. O‘quvchi maktabga kelgan kunidanoq o‘qishga havas qo‘yishi, savodli o‘qish va yozish ko‘nikmalarini egallay olishi lozim. Bu esa har bir o‘quvchida ta'limga bo‘lgan qiziqish mavjud bo‘lishini talab etadi. O‘quvchilarda ta'limiy qiziqishlarni tarkib toptirish esa bir muncha murakkab jarayondir.
Ta'lim tizimini takomillashtirish, uning sifat darajasi va samaradorligini oshirish bir qator omillar bilan chambarchas bog‘liq ekanligi ta'lim jarayonida yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Respublikamizda yuqori malakali kadrlar tayyorlash maqsadida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar, ishlab chiqilgan qonun va farmoyishlar ana shu faktorlarni o‘zida mujassam etganligini alohida ta'kidlab o‘tish joiz. Bunda umumiy ta'lim maktablarida dars berish sifatini oshirish asosiy mazmunni tashkil etadi.
O‘quvchilar jamoasini o‘rganib chiqish, ularning qiziqishlari, intilish va xohishlarini, istaklarini inobatga olgan holda darslarni tashkil etish yoki o‘quvchilarning o‘quv–biluv faoliyatini maqsadli yo‘naltirish bilan o‘quv materiallarini o‘zlashtirishning ta'minlanishini bugungi kun maktab amaliyoti ko‘rsatmoqda. Ma'lumki, darslarni tashkil etish va dars davomida o‘quvchilarning faolligini ta'minlash uchun avvalo o‘quvchilardagi o‘quv–biluv motivlarini inobatga olish yoki ularning fanga bo‘lgan motivlarini shakllantirish zarur. Bunga asosiy sabab o‘quvchilardagi o‘quv – biluv motivlari, umuman, motivlar faoliyatning tayanch asosini tashkil etishidadir.
Motivlar – didaktik jarayonining asosiy harakatlantiruvchi kuchidir. Harakatlantiruvchi motivlarni o‘rganish, to‘g‘ri qo‘llash va uni to‘g‘ri yo‘naltira olish pedagogik faoliyat mazmunining asosiy mohiyatini belgilaydi.
Motiv va uning nazariy mazmun va mohiyati yuzasidan ko‘plab ilmiy tadqiqotlar olib borilgan. Ilmiy adabiyotlarda motivga turli ta'riflar keltirilgan bo‘lib, ular quyidagicha:
Motiv – 1) insonni o‘qishga yoki muayyan harakatlarni bajarishga undovchi turli sabablar yig‘indisi; 2) o‘quvchining ma'lum ehtiyojlarini qondirish bilan bog‘liq faoliyatga moyilligi⁴.
Motiv – insonni o‘qishga yoki biror harakatlarni bajarishga undovchi turli sabablar yig‘indisi. Salbiy motiv – bu majburlab o‘qitish, lekin bunda o‘quvchining o‘qishga nisbatan qarshiligi hamma harakatlarimizni yo‘qqa chiqaradi.