Akroleinni glitsirinni degidratlab olinadi

pikolin,aminokislota (metionin),etilvinil bo'lishi mumkin. efir ,glutaraldegid, poliakrolein sintezi daishlatilad.
Akrolein shuningdek,dori-darmonlarni ishlab chiqarishda ham qo'llaniladi . Birinchi jahon urushi paytida u kimyoviy qurol sifatida ishlatilgan.
Qo'shaloq bog'lanish bilan bog'langan Qo'shaloq bog'lanish bilan bog'langan elektron akseptori borligi sababli u dienofil deb ataladi va dienlar bilan reaksiyaga kirishib siklo birikmalar hosil qiladi (Dils-Alder reaksiyasi ):

Aminokislotalarda karboksil guruhga nisbatan aminoguruh j aminopropion kislota Sistematik ^–
oylashishiga _ko’ra quyidagi turlarga ajratiladi. _α (alfa)- a) diketopiperazinlar hosil qiladi. t0 CH3 CH CO OH nomenklaturaga ko’ra tegishli kislota nomiga amino so’zi qo’sh

aminokislotalar β (betta)aminokislotalar γ (gamma)aminokislotalar Δ (delta)aminokislotalar ε (epsilon)aminokislotalarga ajratiladi. Nomenklaturasi. Aminokislotalar kelib chiqishi turiga ko’ra alohida nomlarga ega. M; NH2CH2COOH –
glikokol deb ataladi yoki glitsin ham deyiladi. U shirin tamg a ega bo’lib, birinchi marta hayvon yelimidan ajratib olingan (grekcha glycosshirin va kolla yelim so’zlaridan glikokol kelib chiqgan. Ratsional – nomenklaturaga ko’ra aminokislotalarni nomi kislota nomig
a aminoNH2 gruppani ko’rsatuvchi amino so’zini qo’shib nomlanad i. H2NCH2COOH - aminosirka kislota CH3CH(NH2)COOH aminopropion kislota H2NCH2CH2COOH
aminopropion kislota Sistematik – nomenklaturaga ko’ra tegishli kislota nomiga amino so’zi q
o’shib nomalandi. CH3CH(NH2)COOH 2aminopropan kislota H2NCH2CH2COOH 3aminopropan kislota CH3CH(CH3)CH(NH2)COOH 2amino3metilbutan kislota Aminokislotalarni nomlanishi.

1. 
   Aminokislotalar tabiatda hayvon va o’simlik organ izmlaridagi oqsillarning asosiy tarkibini tashkil etadi va shuning uchun oqsillarni kislotali muhitda gidroliz qilib olinadi. Oqsillarni asosiy manbalari ggo’sht, te
   

ri, je;atina, soch tolasi, kazein va boshqalar hisoblan adi. Shu bilan birga, aminokislotalar sof va peptidlar holida ham uchraydi. Oqsil moddalarni gidroliz qilib 20 dan ortiq aminokislotalarni ajratib olingan.

2. 
   galogenli kislotalardan olish. Bu usul bilan galloidl i kislotalarga ammiak tasir ettirilsa
   

aminokislotalar hosil bo’ladi. NH2H+ClCH2-
COONH4 HCl H2N CH2 COONH4

3. 
   to’yinmagan kislotalardan olish. Bunda ammiak ta sir ettirib olinadi. CH2 = CH COOH 2HNH2 CH2 CH2 COONH4 NH2
   

bu reaksiya Markovikov qoidasiga bo’ysunmagan ho lda sodir bo’ladi.
qizdirilganda osonlik bilan suv ajralib chiqadi va NH2 + H2N HO CO CH CH3 β b) aminokislotalar ammiak ajralib chiqadi. CH3 CH CO HN NH + 2H2O CO CH CH3
qizdirilganda to’yinmagan karbon kislotalar hosil bo’ladi va CH2 CH COOH NH2 H t0 CH2 = CH COONH4 γ с) aminokislotalar bir molekula suv ajratib laktamlar –
siklik amidlarni hosil qiladi. CH2 CH2 CH2 CO OH NH2 H2O
CH2 CH2 CH2 CO NH
Aminokislotalarning ayrim vakillari. Glikokol grekcha likos shiri
n kolla yelim yoki glitsin deb ataluvchi aminosirka kislota NH2-
CH2-
COOH hayvonlarning muskullarida uchraydi. Ipak oqsilini gidroli z qilib (36% gacha) olinadi. Gippur kislotani gidrolizlab ham olis h mumkin. C→ 6H5COOH + NH2CH2COOH C6H5CONHCH2COOH + H2O α . L(+)Alanin CH3CH(NH2)COOH aminopropion kislota yoki 2aminopropan kislota Ipak fibrionini gidrolizlab olinadi
2 + H2O
Hosil bo’lgan maxsulotga sianid kislota tasir ettirilsa aminonitrillar olinadi. R-
CH=NH2 + HCN → RCH(NH2)CN
Hosil bo’lgan maxsulot gidroliz qilib alfa aminokislotalar olinadi. RCH(NH2)-
CN + H2O → RCH(NH 2)COOH + NH3
Ketonlarda ham huddi shunday sodir bo’ladi.
(R)2C=O + NH3 (R)C=NH + HCN (R)2C(NH2)CN + H2O (R)→
2C=NH + H2O (R)→ 2C(NH2)CN (R)→ 2C(NH2)COOH + NH3
5. nitrokislotalar va oksimlarni qaytarib olish [Ni];[Pt];[Pd] CH CH -
COOH + 3H2 NO2 CH3 CH3 CH3 CH3 2H2O CH3 CH3 CH CH COOH NH2
C CH2 C COOH + 2H2 N OH CH3 CH3 2H2O CH CH2 CH COOH NH2

6. 
   aldegido va ketokislotalarni ammiak ishtirokida katalitik qaytarish usuli bilan o
   

lish. CH3COCOOH + NH3 [CH→ 3C(NH)COOH] + H2 CH→ 3CH(NH2)-
COOH

6. 
   V.M.Rodionov usuli bo’yicha malon kislotadan olish. Bunda betta aminokislota lar olinadi. RCHO + CH2(COOH)2 + NH3 → RCH(NH 2)CH2COOH + CO2 + H2O α Fizik xossalari. -
   

aminokislotalar rangsiz kristal moddalardir. Ko’pchiligi suvda yaxshi eriydi, amin okislotalar ko’pincha shirin tamga ega, lekin noxush tamli va achchiq tamli α aminokislotalar bir vaqtning o’zida asosli aminogruppa va aminokislotalar ham b or. kislotali karboksil gruppalarga ega. Shu sababli ham asoslar, ham kislotalar bil an reaksiyaga kirishib tuzlar hosil qiladi, yani amfoter xususiyatga ega bo’lgan bi rikmalardir
ib nomalandi. CH3CH(NH2)COOH 2aminopropan kislota H2NCH2CH2COOH 3aminopropan kislota CH3CH(CH3)-
CH(NH2)COOH 2amino3metilbutan kislota Aminokislotalarni nomlanishi.

. Aminokislotalar ikki xil bo’ladi. Almashinuvchi aminokislotalar inson va hayvonlar organizmida bos hqa aminokislotalardan yoki oqsil bo’lmagan komponentlardan sint ez qilinishi mukin bo’lgan aminokislotalar almashinuvchi aminokisl otalar deb ataladi.
Almashinmaydigan aminokislotalar inson va hayvonlar organizmid a sintez bo’lmaydigan, lekin normal hayotiy faoliyat uchun zarur bo ’lgan aminokislotalar almashinmaydigan aminokislotalar deb atalad i. Bular jami 9 tani tashkil etadi.Almashinmaydigan aminokislotalar faqat yashil o’simliklar tomonidan sintezlanadi.Almashinmaydigan a minokislotalar. Formulasi CH3 HC CH COOH CH3 NH2 H3C CH H2C CH COOH CH3 CH2 HC NH2 CH COOH H3C CH3 NH2
CH3 HC CH COOH OH H2C NH2 CH COOH C6H5 NH2 Nomi
Valin Leysin Izoleysin Treonin Fenilalanin N H CH2 H3C S H2C
CH COOH Triptofan NH2 H2C CH COOH Metionin NH2 8 9 H2N
C NH CH2 H2C H2C CH COOH Arginin NH N HN NH2 Gistidin H2C CH COOH NH2
Qolganlari almashtirib bo’ladigan aminokislotalarga kiradi.
Sistematik – nomenklaturaga ko’ra tegishli kislota nomiga amino so’zi qo’shib nomlanadi. CH3 -CH(NH2 )-COOH - 2-aminopropan kislota
H2N-CH2 -CH2 -COOH - 3-aminopropan kislota CH3 -CH(CH3 )-CH(NH2 )-COOH- 2-amino-3metilbutan kislota
asosan ularning
Aminokislotalar bir nechta turga bo’linadi. olingan manbasi bilan bog‘liq. Masalan,
birinchidan funksional gruppaning bir biriga Aminokislotalar kelib chiqishi turiga ko’ra
Bitta amino va bitta karboksil guruh tutgan nisbatan joylashishiga ko’ra; CH3 -CH(NH2 )-COOH , alohida nomlarga ega. M; NH2 -CH2 - Serin ipakning fibroini tarkibiga kiradi aminokislotalar – bir asosli H2N-CH2 -CH2 -COOH uglerod zanjirining COOH – glikokol deb ataladi yoki glitsin (lotincha serieus - ipaksimon); Tirozin monoaminokislotalar H2N-R-COOH tarmoqlanishiga ko’ra; ham deyiladi. U shirin ta’mga ega bo’lib, birinchi marta pishloqdan olingan
Bitta amino va ikkita karboksil gruppa tutgan(yunoncha tyros - pishloq); Glutamin don
b irinchi marta hayvon yelimidan ajratib
aminokislotalar – ikki asosliolingan (grekcha glycos-shirin va kolla oqsilidan (lotincha gluten - kley); Sistin –
monoaminokislotalar H2N-R-(COOH)2qovuq toshlaridan (yunoncha kystys -
yelim so’zlaridan glikokol kelib chiqgan.
Bitta karboksil va ikkita amino gruppa tutganqovuq); Asparagin kislota – sarsabil aminokislotalar – bir asos diaminokislotalar(asparagin) o‘simligi nihollaridan
(NH2 )2 -R-COOH(lotincha asparagus - sarsabil) olingan.
Radikalning tabiatiga qarab aminokislotalar

Aldegidlar va ketonlardan olish

alifatik, aromatik, geterosiklik, to’yingan va. Bu

AK-larning trivial nomlari

Izomeriyasi

. Aminokislotalarning izomeriyasi,

AMINOKISLOTALAR Nomenklaturasi.

to’yinmagan aminokislotalarga bo’linadi reaksiya aldegidlar va ketonlarning sianid kislota aralashmasiga ammiak tasir ettirib olinadi. R-CHO + NH3 → R-CH=NH + H2O Hosil bo’lgan mahsulotga sianid kislota tasir ettirilsa aminonitrillar olinadi.
R-CH=NH + HCN → R-CH(NH2 )-CN Hosil bo’lgan mahsulot gidroliz qilib alfa aminokislotalar olinadi. R-CH(NH2 )-CN +
H2O → R-CH(NH2 )-COOH + NH3
Aldegido va ketokislotalarni ammiak
R atsional – nomenklaturaga ko’ra aminokislotalarni nomi kislota nomiga amino-NH2 gruppani ko’rsatuvchi amino so’zini qo’shib nomlanadi. H2N-CH2 -COOH - - aminosirka kislota CH3 -CH(NH2 )-COOH - -aminopropion kislota
H2N-CH2 -CH2 -COOH - -aminopropion kislota Aminokislotalarda karboksil guruhga nisbatan aminoguruh joylashishiga ko’ra quyidagi turlarga ajratiladi. α (alfa)-aminokislotalar β (betta)aminokislotalar γ (gamma)-aminokislotalar Δ (delta)-aminokislotalar ε (epsilon)aminokislotalarga ajratiladi.

Aminokislotalarning tabiatda uchrashi va olinishi

.
1. Aminokislotalar tabiatda hayvon va o’simlik organizmlaridagi oqsillarning asosiy tarkibini tashkil etadi va shuning uchun oqsillarni kislotali muhitda gidroliz qilib olinadi. Oqsillarni asosiy manbalari go’sht, teri, jelatina, soch tolasi, kazein va boshqalar hisoblanadi. Shu bilan birga, aminokislotalar sof va peptidlar holida ham uchraydi. Oqsil moddalarni gidroliz qilib 20 dan ortiq aminokislotalarni ajratib olingan.

ishtirokida katalitik qaytarish usuli bilan olish. CH3 -CO-COOH + NH3 → [CH3 -C(NH)-COOH]
+ H2 → CH3 -CH(NH2 )-COOH