Aksiyadorlarning huquqlari oddiy va imtiyozli aksiyalar

AKSIYALARNING TURLARI
KUMULYATIV
AYIRBOSHLANADIGAN
CHAQIRIB OLISH 
HUQUQIGA EGA 
BO’LGAN
OLTIN
RETREKTIV
FAOL

---

▪
“Kumulyativ” aksiyalar – chiqarish
shartlarida, to’lanishi lozim bulgan, lekin
to’lanilmagan dividendlar jamg’arib
boriladi va keyngi davrlarda (emitentning
moliyaviy ahvoli yaxshilanganda) 
to’laniladi.
▪
“Ayirboshlanadigan” aksiyalar – ularni
oldindan kelishilgan narxlar bo’yicha
muayyan bir vaqt ichida boshqa
aksiyalarga (odatda) oddiy aksiyalarga
almashtirish mumkin.
▪
“Chaqirib olinish huquqiga ega bo’lgan” 
aksiyalar – mazkur aksiyalar emitentga
ularning egasidan qayta sotib olish
huquqini beradi. 
▪
“Oltin” aksiya – bu uning egasiga (ustav
fondiga qo’shgan ulushidan qat’i nazar) 
ma’lum bir vaqt mobaynida (odatda 3 yil) 
kompaniyani boshqarish huquqini beradi.
▪
“Retrektiv” aksiyalar – bu o’z egasiga ularni
so’ndirish uchun kompaniyaga taqdim
etish huquqini beruvchi aksiyalardir. 
So’ndirish shartlari va muddatlari
to’g’risida oldindan birlamchi emissiya
vaqtida kelishilib olinadi.
▪
“Faol” aksiyalar – birjalarda doimiy
ravishda katta miqdorda muomalada
bo’ladigan aksiyalardir. Ular bozor
indikatori hisoblanadi.

---

Aksiyada ko'rsatiIgan pul summasi nominal qiymat deb nomlanadi. Aksiya
sarmoyadorga birinchi marta sotilganidan keyin bu qiymat aksiyaning fond 
bozoridagi keyingi harakati uchun hech qanday jiddiy ahamiyatga ega emas va
ulush sarmoyasi hajmini tavsiflagan holda axborot xususiyatiga ega bo'ladi. 
Ko'pchilik, ayniqsa, aksiyadorlik mulki ustun turadigan (AQSH) mamlakatlarda
aksiyalar ularda nominal qiymat ko'rsatilmagan holda chiqariladi. Faqat
kompaniya ustav sarmoyasi muayyan ulush miqdoriga bo'linganligi ko'rsatiladi. 
Ayrim iqtisodchilar, umuman aksiyaga xaridor qancha pul to'lashga tayyor
bo'lsa, uning narxi shuncha, deb hisoblashadi. Biroq, aksariyat mamIakatlarning
aksiyalarida nominal qiymat baribir ko'rsatiIadi. Bundan tashqari, chiqarilgan
aksiyalarning nominal qiymatidan aksiyadorlik jamiyatining ustav fondi vujudga
keladi. 

---

AKSIYA KURSI
▪
Aksiyaning bozorda sotiladigan narxi
▪
aksiyalar bahosining asosiy shakli
▪
Ushbu narx aksiyaning real qiymatini belgilab
beradi
▪
Aksiyalar kursi - bu kapitallashtirilgan dividend 
bo'lib, u pul sarmoyasi summasiga tenglashtiriladi, 
ushbu kapital bankka qo'yilgan yoki qarzga berilgan
holda aksiya bo'yicha olinadigan dividendga teng
miqdorda daromad keltiradi. Kurs bahosiga, 
dividend va qarz me'yoridan tashqari, boshqa
omillar ham ta'sir ko'rsatadi. 

---

▪
Ochiq aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalari
▪
Yopiq aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalari
▪
Egasining nomi yozilgan va ko'rsatuvchi egalik
qiladigan aksiyalar
▪
Oddiy aksiyalar
▪
Imtiyozli aksiyalar
▪
Oddiy va imtiyozli aksiyalar o’rtasidagi tafovut