Al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

2. NGN – keyingi avlod tarmog`ining arxitekturasi va afzalliklari

So`ngi o`tgan 15 yil mobaynida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi natijasida, mamlakatimiz aloqa sohasida yuqori natijalarga erishilmoqda. TELEKOMMUNIKATSIYA tarmoqlarini modernizatsiyalash, zamonaviy texnologiyalarni qo`llash, yangi raqamli texnika vositalarini o`rnatish, ularni optimallashtirish ishlari natijasida, jahon axborot integratsiyalashuv jarayoniga O`zbekistonning jadal suratda qo`shilishi ko`zga tashlanmoqda. NGN texnologiyasining respublikamiz aloqa tarmoqlarida qo`llanilishi, aloqa sifat ko`rsatkichlarini jahon standarti talabiga javob beradigan pog`onaga olib chiqmoqda.
NGN texnologiyasi asosida qurilgan tarmoq (ya`ni NGN tarmoq) universal tarmoq hisoblanib, paketli kommutatsiya asosida ixtiyoriy turdagi ma`lumotlarni (tovush, video, rasm, televizion kadr va boshqalar) sifatli, yo`qotishlarsiz va yuqori tezlikda uzatish imkoniyatiga egadir. NGN tarmog`i turli xil ma`lumotlar trakti uchun kerak bo`ladigan barcha xizmatlarni ta`minlash imkoniyatiga egadir, ya`ni (QoS-Quality of Service) xizmat ko`rsatish sifati yuqori ko`rsatgichga egadir. Nazariy jihatdan o`ylab qaralganda NGN tarmog`i ayni paytda foydalanib kelinayotgan umumfoydalanuvchi telefon tarmog`i (UFTT-PSTN), ma`lumotlar uzatish tarmog`i (MUT), elektr aloqa tarmog`ini (EAT) mukammal yagona tizim sifatida birlashtirgan multiservis tarmog`idir.
NGN tarmog`ini qurishdan asosiy maqsad, keng spektrdagi xizmatlar turini joriy qilishdir. Ularga quyidagilarni misol qilish mumkin:

• 
  Telefon aloqasi xizmati (mahalliy, shaharlararo, halqaro telefon aloqasi);
  
• 
  Ma`lumotlar uzatish xizmati (ajratilgan ma`lumot uzatish kanali, ma`lumotlarni uzatuvchi virtual xususiy tarmoqlar);
  
• 
  Telematika xizmati (“elektron pochta”, “ovozli pochta”, “IP telefoniya”, “audiokonferentsiya”, “videokonferentsiya”);
  
• 
  Harakatdagi elektr aloqa xizmati;
  
• 
  Provayder xizmati (“elektron supermarket”, “masofadan o`qitish” ).
  

Bu holda NGN tarmog`i har xil turdagi aloqa vositalari, ya`ni analog telefon apparati, faksimil` apparati, IP-telefoniya terminali, mobil aloqa vositalari, raqamli tarmoq qurulmalari va boshqa tur aloqa komponentlarini qo`llab-quvvatlaydi. NGN tarmog`ining yutug`i xizmat turlarining (juda ko`p) mavjudligidadir. NGN tarmog`ini qo`llashning qiyin masalalari uni boshqarish va xavfsizlik masalasidir. NGN tarmog`ining arxitekturasini yaratishda bitta yagona infrastrukturada
UFTT, Mobil aloqa tarmog`i, Internet tarmog`i resurslari, IP-telefoniya tizimini jamlash ko`zda tutiladi. Hozirgi kunda NGN tarmog`ining to`rt sathli arxitekturasi mavjud. U quyida (1.2-rasm) ko`rsatilgan:

1.2-rasm. NGN tarmog`ining arxitekturik modeli

• 
  Xizmatlarni boshqarish sathi
  
• 
  Kommutatsiyalashni boshqarish sathi
  
• 
  Transport sathi
  
• 
  Kirish sathi