Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti musiqa, badiiy grafika va mehnat ta

O’quvchilar bilan olib boriladigan sinfdan tashqari mashg’ulotlar 
yo’nalishlari. 
Musiqiy-nazariy,musiqiy-estetik 
bilimlar 
Xalq musiqasiga oid amaliy ijrochilik 
ko‟nikma va malakalarini shakllantirish
1. O‟zbek xalq musiqasining mahalliy 
uslublari to‟g‟risida tushunchalar berish 
1. Har bir mahalliy uslubga xos 
ijrolardan namunalar tinglash, o‟ziga 
xos hususiyatlari haqida tahliliy suhbat 
o‟tkazish 
2. Halfachilar, yallachilar, katta ashula, 
mavrigi, dostonchilik qo‟shiqlarini ijro 
usullari haqida ma‟lumotlar bilan 
tanishtirish 
2. Halfachilik, yallachilik, katta ashula, 
mavrigi, 
baxshi-dostonchilik 
ijodi 
namunalarini mohir ijrochilari va ijrolari 
bilan tanishtirish 
3. Ustoz-shogirdlik an‟analarini bugungi 
kundagi 
ahvoli, 
xalq 
musiqasini 
zamonaviy 
musiqa 
janrlarida 
qo‟llanilishi haqida, bu boradagi ijobiy 
va 
salbiy 
ko‟rinishlar 
haqida 
tushunchalar berish 
3. Xalq musiqiy folklorining to‟rtta 
mahalliy uslub bo‟yicha eng mashxur 
baxshi, hofiz sozandalari, eng yaxshi 
ijro namunalarini o‟quvchilarga taqdim 
etish 
4. Folklor aytimlari, lapar, yalla, doston 
qo‟shiqlarining 
mavzusi, 
mazmun 
mohiyati, asosiy g‟oyalari va ularning 
milliy mafkuramiz bilan uyg‟unligiga 
e‟tibor qaratish 
4. Milliy musiqa namunalarini ijro eta 
olish 
ko‟nikmalarini, 
malakalarini 
shakllantirish 

---

60 
5. Mahalliy musiqiy uslublarga xos ijod 
namunalaridagi xalq ijtimoiy-ma‟naviy 
hayotining o‟ziga xos ifodasi, urf-odat, 
an‟analar mazmunini tushuntirish 
5. Mashg‟ulotlar faoliyatini musiqiy 
estetik, 
ma‟naviy-axloqiy 
va 
o‟quvchilarda 
milliy 
musiqamizga 
hurmat, uni o‟rganish, targ‟ib etishga 
yo‟naltirilgan 
tarbiyaviy 
maqsadga 
qaratish. 
Shu tariqa tajriba-sinov ishlari davomida mahalliy musiqiy uslublar 
mavzusiga tanlangan (tinglash, o‟rganish, kuylash uchun tanlangan) repertuarning 
tarbiyaviy-ta‟sirchanlik mazmuniga tayanib, o‟quvchilarda milliy qadriyatlarga 
ongli munosabatni shaklanganlik darajasida yuz bergan o‟zgarishlarni aniqlashga 
kirishdik. Shu maqsadda tajriba-sinov ishlari olib borilgan sinflar o‟quvchilariga 
ikkinchi marta savolar tarqatildi, savollarni javoblar va amaliy bilimlar maxsus 
ishlab chiqilgan baholash mezonlari asosida umumlashtirildi. O‟quvchilarning 
bilim, ko‟nikma va malakalrini shartli ravishda 3 ta past, o‟rta, yuqori daraja bilan 
belgiladik. 
Tajribalar samaradorligini, ularning o‟quvchilarni xalq musiqa merosiga, shu 
jumladan mahalliy musiqa uslublariga oid nazariy va amaliy biolimlarni 
o‟qlashtirish bilan ularni ma‟naviy tushunchalari, estetik saviyalari, milliy 
qadriyatlarimizga munosabatidagi ijobiy o‟zgarishlarni aniqlovchi mezonlar 
asosida baholashga muvaffaq bo‟ldik. Bu mezonlar tajriba-kuzatuv ishlari 
boshlanishi va tugallanishi oralig‟ida o‟quvchilarning musiqiy estetik 
dunyoqarashi, milliy-musiqiy qadriyatlarga qiziqishi munosabatida ro‟y bergan 
joriy sifat o‟zarishlarni aniqlash va baholash imkonini berdi.
O‟quvchilarning milliy musiqa merosimizga, shu orqali musiqiy 
qadriyatlarimizga munosabatlaridagi o‟zgarishlar: mahalliy uslublarga xos qo‟shiq-
aytim, kuy, lapar, yalla, mehnat qo‟shiqlari, mavsum-marosim aytimlari, katta 
ashula, mavrigi xalfachilik, baxshi-dostonchilik qo‟shiqlarini tinglash, ayrim 
namunalarni kuylash bilan ularni badiiy idrok etish, o‟z estetik kechinmalari, 
ma‟naviy taasurotlarini mahalliy musiqa an‟analari bilan bog‟lab ifodalay olish 

---

61 
darajasi, respublikamizning to‟rtta vohasida qaror topgan musiqa uslublarini 
ularning ijtimoiy turmushiga xos an‟analari ilan bog‟liq tomonlarini, turli 
janrlarning o‟qiga xos jihatlarini farqlay olish, asarlarida aks etgan (qo‟shiq-
aytimlar, dostonlar matni) g‟oyaviy-badiiy mazmunni milliy istiqlol g‟oyalari va 
tamoyillari bilan bog‟lab idrok etish, baholash, to‟rt uslubga mansub qo‟shiqlarni 
kuylash, tinglash jarayonida ularning musiqiy tuzilishi (shakli), ijrochilik 
an‟analari va yo‟llari, cho‟lg‟u va raqs jo‟rligi, usuli (ritm-usul), kimlar tomonidan, 
qanday holatlarda ijro etishi haqida aniq bilim, tushuncha, tasavvurlarni 
shakllanganlik darajasini aniqlashga harakat qildik.
Quyida tajriba-sinov va nazariy guruhlaridagi tadqiqot natijalarining 
jadavallada ifodalangan ko‟rsatkichlarini keltiramiz.