sanoat korxonalarida mahsulot ishlab chiqarish tannarxi tahlili
- 65 - resurs narxi xar xil xizmat xakkining tebranishi korxona xoxishidan kat’iy nazar
xarajatlarni o’zgartiradi. Korxonada ishlab chiqarish kulami kengaysa, resurslar sarfi
kiskaradi, chunki ular kamrok isrof etiladi. Resurslarni tejovchi texnologiya joriy
etilganda xarajatlar keskin kiskaradi. O’rtacha xarajatlar Mehnat unumliga nisbatan
teskari mutanosiblikda o’zgaradi. Mehnatni unumigning ortishi xam moddiy xam
Mehnat sarfini kiskartiradi bozordagi narx binobarin tovar barqaror sharoit Mehnat
unumdorligi xarajatlari pasaytirish orqali foydani kupaytiradi.
Xarajatlarni doimiy ravishda pasaytirib borish korxona foydasini oshirishning
asosiy vositasi bo’lib xizmat qiladi. Zero mahsulot bahosi tarkibining asosiy
elementlari bu xarajat va foydadir. Binobarin xarajatlar qanchalik kiskarib borsa,
shunga mos foyda oshib boradi.
Ishlab chiqarish xarajatlarini pasaytirish asosiy yo’nalishlaridan
biri bu fan texnika tarakkiyotining yutuklaridan okilona foydalanishga
erishishdir. Fan texnika tarakkiyoti yutuklaridan foydalanish mavjud ishlab chiqarish
quvvatlaridan, xom-ashyo materiallaridan yokilgi resurslaridan yanada tularok
foydalanishga imkon beradi. Shuningdek yangi unumdorligi yukori bo’lgan
samarador mashina, dastgoxda yangi texnologik jarayonlar yaratish, uni ishlab
chiqarish joriy etish pirovard natijada korxonada ishlab chiqarish samaradorligini
oshirishga sharoit yaratadi. Fan texnika tarakkiyoti ning 20-asr ikkinchi yarmidagi
o’ziga xos jixati prinsipal yangi texnologik usulga utilishi bilan xarakterlanadi. Uning
mavjud texnologik ishlab chiqarish usullaridan ustunligi faqat nisbatan yukori
iktisodiy samaradorligida emas, balki sifat nuktai nazaridan moddiy ne’matlar va
xizmatlarni ishlab chiqarish imkoniyatidir. Xarajatlarni pasaytirish asosiy
yo’nalishlardan biri bu ishlab chiqarish va Mehnat tashkil etishning
takomillashtirishdir. Ushbu yo’nalish ishlab chiqarishda yukotishlarni kamaytirish
yuli bilan xarjatlarni pasaytirish bu esa o’z navbatida jonli Mehnatni iktisod kilishga
ya’ni ishlab chiqarish unumdorligini oshishiga olib keladi.
Samaradorlik iktisodiy kategoriya sifatida odamlarni ayrim extiyojlarini
kondirishga karatilgan mahsulotlar kobiliyatlarini anglatadi. Samaradorlik mikdoriy