Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti



Yüklə 3,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə85/203
tarix21.10.2023
ölçüsü3,61 Mb.
#158334
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   203
Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti (1)

qo‘shimchasini olmaydi. 
Sifatlarda ham noto‘g‘ri turlanish mavjud. Masalan: 


93 
Good (yaxshi) –better (yaxshiroq) – best (juda yaxshi) misolida oddiy 
turlanishdan farqlanadi.
24

So‘z va qo‘shimcha morfemalar. Ma`noli qismlar, ya`ni apple (olma) va -
s (-lar) qo‘shimchasi morfema deyiladi. Quyidagi so‘zda 3 ta ma`noli qism 
mavjud: un + employ + ment. Bulardan employ (xizmat) qismi mustaqil (so‘z) 
morfema va u o‘zi ham qo‘llana oladi. Un- va –ment qismlari esa yakka holda 
qo‘llana olmaydi, shuning uchun ham ular qo‘shimcha morfemalar hisoblanadi.

Un- qismi prefix (old qo‘shimcha) hisoblanadi, -ment qismi esa o‘zakdan 
so‘ng keladi va bu qism suffix (o‘zakdan so‘ng keluvchi morfema) deyiladi.
Employ esa o‘zak (root)dir.
Un- prefiksi bilan boshlanuvchi so‘zlarga misollar keltiramiz: 
un+happy(baxtsiz), 
un+real(g‘ayritabiiy), 
un+able(imkonsiz), 
un+conscious(hushsiz). 
Ushbu morfem ko‘pincha sifatlar oldidan keladi: 
un 
+ adjective. Un- 
morfemasi qo‘shilgandan so‘ng ham sifat hosil bo‘ladi. Happy(baxtli)/ unhappy 
(baxtsiz.) qolaversa, un-(-siz) morfemasi o‘rnida not (emas, yo‘q) so‘zi ham 
qo‘llanishi mumkin, ma`noda o‘zgarish bo‘lmaydi. Masalan: Unhappy(baxtsiz) 
= not happy(baxtli emas).
 
-ment suffiksiga misollar quyidagicha: govern+ment(hokimiyat), 
retire+ment(nafaqa), argu+ment(munozara).
Ba`zi qo‘shimchalar, xususan, -er morfemasi ot yasash va darajlash 

Yüklə 3,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   203




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin