Alisher navoiy nomidagi

55

. 

•  Ot kesim kesimlik qo‗shimchalarisiz va bog‗lamasiz qo‗llanilganda ot kesim 

va  ega  orasida  tire  qo‗yiladi:  Tinchlik  –  farovon  hayot  manbai.  Mening 

aytadigan gapim –shu. Uch karra uch – to„qqiz

56

.  

                                                           

54

 Qodirov M., Ne‘matov H., Abduraimova M., Sayfullayeva R. Ona tili. 8-sinflar uchun darslik. – T.: Cho‗lpon, 

2014. 59-b. 

55

 Qodirov M., Ne‘matov H., Abduraimova M., Sayfullayeva R. Ona tili. 8-sinflar uchun darslik. – T.: Cho‗lpon, 

2014. 63-b.

 

56

 Qodirov M., Ne‘matov H., Abduraimova M., Sayfullayeva R. Ona tili. 8-sinflar uchun darslik. – T.: Cho‗lpon, 

2014. 66-b.

 

---

 30

 

        Izoh:  yuqorida  namuna  tarzida  keltirilgan  ―Alisher  Navoiy  –  she‘riyat 

mulkining  sultoni”  gapi  ham  kesimlik  qo‗shimchalarisiz  va  bog‗lamasiz 

qo‗llanilgan  ot  kesimli  gap  bo‗lib,  ega  va  kesim  orasida  tire  qo‗llangan,  demak, 

tiredan  keyingi  qism  kesim  hisoblanadi:  Alisher  Navoiy  –  she‟riyat  mulkining 

sultoni.  Yanada  aniqlik  kiritadigan  bo‗lsak,  tiredan  keyingi  qism  kesim  bo‗lib,  u 

uch  so‗z  bilan  ifodalangani  sababli  murakkab(murakkab  ot)  kesim(sodda  kesim 

emas). 

–  8-sinf  ona  tili  darsligida  ―Ega  va  uning  ifodalanishi‖  haqidagi  53-mavzuda 

berilgan nazariy qoidaga nomuvofiq misol(namuna) keltirilgan: 

•  Ega  quyidagi  so‗z  turkumlari  bilan  ifodalanadi:  …Harakat  nomi    bilan: 

O‗qish javoli, keti vafoli. Ish ishtaha ochar.

57

 

      Izoh: eganing harakat nomi bilan ifodalanishi haqidagi ma‘lumot to‗g‗ri bo‗lib, 

birinchi  gapning  egasi  o‗qish  harakat  nomi  bilan  ifodalangan  egaga  misol  bo‗la 

oladi. Ammo ikkinchi gapda qo‗llangan ega – ish so‗zining so‗z turkumi otdir.  

–  ―Hozirgi o‗zbek adabiy tili‖ darsligining 3- kitobida ―Gap bo‗laklari‖ nomli 9-

mavzuda kesimning gapdagi o‗rni va aniqlanishi haqida fikr yuritilib, namuna 

tarzida  keltirilgan  misol  8-sinf  ona  tili  darsligida  ―Ot  kesim  va  ega  orasida 

tirening  qo‗llanishi‖  haqidagi  51-mavzuda  keltirilgan  nazariy  qoidaga  ziddir 

(Solishtiring): 

•  Gapda  kesimgina  boshqa  bo‗laklarga  nisbatlanmagan  holda  aniqlanadi,  

uning  kesim  ekanligini  kesimlik  shakllari  ko‗rsatib  turadi.  Qolgan  bo‗laklar 

kesimga  nisbatan  aniqlanib,  ular  javob  bo‗lishi  lozim  bo‗lgan  so‗roqlar 

kesimga  qarab  beriladi.    Masalan:  Sen  Pushkinning  sevgan  malagi  gapida 

kim?  so‗rog‗iga  kesim  vazifasidagi  Pushkinning  sevgan  malagi  bo‗lagiga 

                                                           

57

Qodirov M., Ne‘matov H., Abduraimova M., Sayfullayeva R. Ona tili. 8-sinflar uchun darslik. – T.: Cho‗lpon, 

2014. 68-b.

 

---

 31

 

bog‗lanadi,  kim?  so‗rog‗iga  javob  bo‗luvchi  bo‗lak  sen  ega  vazifasida 

keladi

58

. 

•  Ot kesim kesimlik qo‗shimchalarisiz va bog‗lamasiz qo‗llanilganda ot kesim 

va ega orasida tire qo‗yiladi: Tinchlik – farovon hayot manbai