Alisher navoiy nomidagi
Gap bo„laklarini muammoli ta‟lim asosida o„qitish
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.1. Gap bo„laklarini muammoli ta‟lim asosida o„qitish.
Bugungi kunda umumta‘lim maktablarining o‗quv dasturiga kiritilgan mavzularni o‗zlashtirishning muqobil usullari yaratilmoqda, o‗quvchilarni fikrlashga, izlanishga undovchi muammoli ta‘lim usuli keng qo‗llanilmoqda. Tub ildizi ―Keys-stadi‖ metodiga borib taqaladigan ushbu ta‘lim texnologiyasi XX asrning 20-yillaridan shakllanib kelmoqda. Muammoli ta‘limni amerikalik psixolog, faylasuf va pedagog Dj. Dyuri 1894-yilda Chikogoda tashkil etilgan tajriba maktabida qo‗llagan. XX asrning 20-yillaridayoq metodistlar o‗qitishning yangi metodlarini izlashdi. Ular o‗quvchilar fanning turli sohalaridan iloji boricha kengroq ma‘lumotlarni o‗zlashtirishi bilan birga ularda mustaqillik, hayotga ijodiy munosabat malakalarini tarkib toptirish kerak, degan xulosaga keldilar. Ana shu maqsadda o‗qitishni o‗quvchilarning u yoki bu shakldagi ta‘limiy faoliyati tadqiqotni eslatadigan, o‗quvchilar uchun kashfiyot bo‗ladigan, ya‘ni mustaqil holda xulosa chiqaradigan va qandaydir amaliy vazifani hal qiladigan metodlarga asoslanishi taklif etdilar. Bugungi kunga kelib Yevropaning qator rivojlangan mamlakatlari ta‘lim tizimida muammoli ta‘lim texnologiyasi asosida o‗qitish ustuvorlik qilmoqda. Bu usulning asosiy maqsadi ta‘lim jarayonida o‗quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantirish, shuningdek, olgan bilimlarini hayotiy dalillar va voqealar bilan qiyoslash va shu asosda to‗g‗ri xulosalar chiqarishni o‗rgatishdan iboratligi bilan ona tili ta‘limi maqsadi bilan mushtaraklik kasb etadi. Mazkur usulning asosiy mezoni muammoli vaziyat bo‗lib, ushbu vaziyatni hal qilishda muammoli holatni tashkil qilish nihoyatda muhim. O‗zbek tilida, xususan, biz yuqorida fikr yuritayotgan soha – gap bo‗laklari, ularning tasnifida muammoli holatlar bisyor. Bu esa gap bo‗laklarini o‗qitishda qiyinchiliklar tug‗diradi. Muammoli holat o‗tiladigan mavzudan oldin o‗quvchilarning bilimlarini yuzaga chiqaruvchi muammoli savollar bilan qisqa suhbat tarzda kechadi. Bu savollar o‗rganiladigan mavzuning mazmunini qamrab olmog‗i yoki 35
savol qisqa bo‗lsa-da, keyingi savolning tug‗ilishi uchun zamin hozirlashi, uzviy va mantiqiy bog‗lanishi kerak. Masalan, AKda ushbu mavzuni (8-sinf ona tili darsligida ular ushbu mavzular bilan to‗liq tanishib chiqishgan) boshlashdan oldin ―Shahnoza aqlli va chiroyli‖gapi sodda gapmi yo qo‗shma gap? tarzidagi savol o‗rtaga tashlash orqali o‗quvchilarning diqqatini jalb qilish va mavzuning mohiyatini ochib berishga ko‗mak beradi. Gap bo‗laklarini o‗qitish jarayonida muammoli holatni tashkil qilishda, avvalo, o‗qituvchidan ham nazariy, ham amaliy bilim, tajriba, ko‗nikma talab qilinadi. Eng muhimi, tanlab olingan savollarda mantiqiy mushohada ko‗zga tashlanib turishi lozim. O‗quvchi berilgan savollarga javobni maktab darsliklaridan oladi. Hal qilinishi lozim bo‗lgan muammo uchun darslik ma‘lumotlari, tabiyki, yetarli emas. Shu bois o‗quvchiga qo‗shimcha ma‘lumotlar (ommaviy axborot vositalari, mustaqil o‗qish uchun tavsiya qilingan adabiyotlar)dan samarali foydalanish yo‗llarini qidirib topish tavsiya etiladi. Shuningdek, o‗quvchilar saviyasini oshirish, dunyoqarashini kengaytirish, ijodiy izlanuvchanlik qobiliyatini tarbiyalash uchun imkoniyat yaratiladi. Bundan tashqari ular o‗z nuqtayi nazarlarini erkin ifodalay olish ko‗nikmasiga ega bo‗ladi. ―Qarorlar shajarasi‖, ―Keys – stadi―, ―Debat‖, ―Muammoli vaziyat‖, ―Tadqiqot‖ kabi metodlari ancha faol. Ular orasida ―Keys – stadi‖ metodining o‗rni alohida.
Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|