Amaliy mashg’ulot – 2 Vazifa

Amaliy mashg’ulot – 2
Vazifa:
1. Sabzavot ekinlari botanik belgilari, hayotining davomiy­ligi va iste’mol qilinadigan organ (qism)lariga qarab gu­ruhlanishini o’rganish.
2. Sabzavot ekinlarining morfologik va biologik, xo’jalik va ishlab chiqarish usulariga qarab guruhlanishini o’rganib, 1-jadvalni to’ldirish.
3. Klaster usulida sabzavot ekinlari guruhlanishini o’rganing?
4. T sxemadan foydalanib hayotining davomiyligiga ko’ra sabzavot ekinlarini guruxlarga ajrating?
5. Charxpalak usulidan foydalanib, vegetativ qismi yer ostida joylashgan sabzavot ekinlari turlarini aniqlang?
Javoblar:

1. 
   Sabzavot ekinlari — asosan, sabzavot olish uchun yetishtiriladigan madaniy oʻsimliklar guruhi. 120 dan ortiq ekiladigan turi maʼlum. 10 oilaga mansub 90 turi koʻp tarkalgan. Sabzavot ekinlari karamdoshlar (karam, sholgʻom, rediska, turp va boshqalar), soyabonguldoshlar (sabzi, selderey, petrushka, ukrop va boshqalar), shoʻradoshlar (lavlagi va boshqalar), qovokdoshlar (bodring, tarvuz, qovun, qovoq), tomatdoshlar (pomidor, baqlajon, qalampir), burchoqdoshlar (mosh, noʻxat, loviya), murakkabguldoshlar (salat va boshqalar), piyozdoshlar (piyoz, sarimsoq piyoz), torondoshlar (rovoch, otquloq) boshoqdoshlar (shirin donli makkajoʻxori) botanik oilalariga boʻlinadi. Piyozdoshlar va boshoqdoshlar bir pallali, qolganlari ikki pallali usimliklarga mansub. Sabzavot ekinlari oʻsishi va rivojlanishi davomiyligi tipiga koʻra, bir yillik (bodring, pomidor, qalampir, baqlajon), ikki yillik (sabzi, karam, piyoz, sarimsoq va boshqalar) va koʻp yillik (shovul, otquloq va boshqalar) ekinlarga boʻlinadi. Mahsuldor organlari (yeyiladigan qismi)ga koʻra 5 guruhga: ildizmevalilar (sabzi, lavlagi, sholgʻom, turp, rediska), piyozlilar (piyoz, sarimsoq), mevali sabzavotlar (pomidor, bakqajon, kalampir, bodring, tarvuz, qovun va boshqalar), bargli sabzavotlar (karam, ukrop, ismaloq, selderey, petrushka), dukkakli sabzavotlar (koʻk noʻxat, loviya, jandiq)ga bulinadi. Ikki yillik Sabzavot ekinlari da 1-yili ovkatga ishlatiladigan hosil organlari yetishadi. 2-yili ular urug (piyoz, sarimsok, karam va boshqalar) beradi. Koʻpchilik Sabzavot ekinlari issiqsevar, tuproq unumdorligi va namga talabchan (yana qarang Sabzavotchilik). Sabzavot ekinlari jahondagi barcha dexdonchilik mintaqalarida yetishtiriladi.
   

3. 
   Xo‘jaligimizda klaster usulining qo‘llanishi faqat paxta yo g‘alla emas, balki sabzavot, poliz, moyli hamda dukkakli ekinlar urug‘chiligini ham yo‘lga qo‘yish imkonini beradi, – deydi M.Suvonqulov. – Xo‘jaligimizda moyli va dukkakli ekinlar urug‘ini qayta ishlash korxonasi mavjudligi, jamoamiz bu sohada katta tajribaga egaligi asosiy imkoniyatimizdir. Prezidentimiz qo‘llab-quvvatlayotganidan foydalanib, qishloq xo‘jaligida yangi yo‘nalish bo‘lgan klaster usuli urug‘chilik sohasiga ham joriy etilishi dehqonchilikdagi ko‘plab muammolarning muvaffaqiyatli hal etilishiga zamin yaratadi.
   

Albatta, barcha urug‘chilik xo‘jaliklarida ham “Semrug‘”dagi kabi imkoniyatlar yo‘q. Ayniqsa, sabzavotchilik, polizchilik va kartoshkachilikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklari rahbarlarining navlarni tuproq-iqlim sharoitidan kelib chiqib tanlash, sifatli urug‘ va ko‘chatlar ekish hamda yetishtirish uchun malakasi yetarli darajada emas.
Urug‘chilik sohasida hali muammolar yetarlicha ekani seminarda ma’ruzachilar va muhokamada qatnashganlar tomonidan ta’kidlab o‘tildi. Sifat ko‘rsatkichi yuqori bo‘lgan eksportbop mahsulotlar yetishtirish uchun sertifikatlangan sabzavot, poliz va kartoshka ekinlari urug‘larini yetkazib berish hozircha tizimli yo‘lga qo‘yilmagani soha rivojida jiddiy to‘siq bo‘lmoqda. Shuning uchun bu sohani rivojlantirish don va dukkakli don hamda moyli ekinlar urug‘chilik tizimini tubdan yangilashga qaratilgan dastur ishlab chiqishni taqozo qilmoqda. Ushbu seminar bu yo‘nalishdagi eng dolzarb masalalarni bevosita soha mutaxassislari, mutasaddilari va fermerlar bilan batafsil maslahatlashib olishda dastlabki muhim muloqot maydoni bo‘ldi.

3. 
   Ushbu tasnif botanika bo'yicha chuqur bilimga ega bo'lmagan oddiy havaskor bog'bonlar uchun eng qulaydir. Ushbu bo'linishga ko'ra, u bir yillik, ikki yillik va ko'p yillik sifatida belgilanadi. Yillik o'simliklar borligi bilan farqlanadi hayot sikli, ekishdan boshlab va urug'larning shakllanishi bilan yakunlanadi, bir yil ichida o'tadi. Bularga quyidagilar kiradi: qovun, baqlajon, tarvuz, bodring, qovoq, turp va boshqalar Ularning ko'pchiligi bizga bolalikdan tanish va deyarli har kuni dasturxonimizda mavjud. Ikki yillik o'simliklarda birinchi yilda faqat barglarning rozeti, shuningdek, ma'lum bir zaxira to'planishi mumkin bo'lgan samarali organlar shakllanishi mumkin. ozuqa moddalari. Keyin, tashqi tomondan iqlim sharoiti noqulay bo'lib, ular uyqu davri deb ataladigan davrga kiradilar. Ammo hayotning ikkinchi yilida o'simlik allaqachon poya hosil qila boshlaydi va gullaydi, shundan so'ng mevalar shakllanadi va pishadi. Bularga: lavlagi, piyoz, karam, sabzi, maydanoz va boshqa tanish va tanish sabzavotlar kiradi. Ko'p yillik o'simliklar mamlakatimizda unchalik keng tarqalgan emas va ular asosan o'sadi kichik miqdorlar. Ushbu turdagi o'simliklar hayotning birinchi yilida faqat ildiz tizimini, barglarini va kurtaklarini hosil qiladi. Lekin ular mahsuldor organlarini asosan hayotning ikkinchi yoki uchinchi yilida hosil qiladi. Ularning ko'pchiligi uch yildan besh yilgacha yashash usullari. Ko'p yillik o'simliklar ikki yillik o'simliklarga o'xshaydi, chunki qishda ular uyqu davriga kiradi va ozuqa moddalarini qayta taqsimlashni boshlaydi.
   

5.